|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| angielski, francuski |
Ottawa |
monarchia konstytucyjna |
1 sierpnia 1867 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 9,97 mln km2 |
32,80 mln |
dolar kanadyjski (CAD) |
O Canada |
Kanada - państwo położone w Ameryce Północnej, które graniczy ze Stanami Zjednoczonymi na południu i północnym zachodzie (Alaska). Kanada rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego na wschodzie, do Oceanu Spokojnego na zachodzie, od północy Kanada graniczy z Oceanem Arktycznym.
Kanada jest członkiem ONZ, NAFTA, Wspólnoty Narodów, Frankofonii, NATO, G8, APEC, UNESCO oraz szeregu organizacji branżowych.
Nazwa "Kanada" wywodzi się z języka jakim posługiwali się Indianie Huron. Pochodzi od słowa kanata oznaczającego "wioska". Według podania, słowo zostało użyte przez indiańskiego przewodnika dla nazwania terenu w okolicach dzisiejszego Quebec City. Słowa były skierowane do Samuela de Champlain, który zrozumiał je jako nazwę kraju.
W praktyce nazwa "Kanada" używana była jako skrótowe określenie na The Dominion of Canada - "Dominium Kanady". Począwszy od lat pięćdziesiątych XX wieku władze Kanady zaczęły wycofywać z użycia nazwę "Dominium Kanady" na rzecz nazwy "Kanada". Jednakże pierwotne określenie ciągle bywa używane w oficjalnych dokumentach, w szczególności gdy chodzi o wyraźne odróżnienie rządu federalnego od rządów prowincjonalnych. W latach 90. XX wieku słowo "dominium" stało się coraz mniej popularne i obecnie wychodzi już z użycia.
Ustrój polityczny: Kanada jest monarchią konstytucyjną. Głową państwa jest król lub monarcha. W jego/jej imieniu władzę sprawuje gubernator generalny i gubernatorzy porucznicy w prowincjach. Współcześnie jest to funkcja czysto tytularna i honorowa.
Kanada jest federacją, w której skład wchodzi 10 prowincji oraz 3 terytoria. Władze w prowincjach sprawują rządy prowincjalne, na których czele stoją premierzy prowincji Kanady. Władzę ustawodawczą na poziomie federalnym sprawuje Parlament Kanady. Władzę wykonawczą na poziomie federalnym sprawuje Rząd Federalny Kanady, na którego czele stoi premier Kanady.
Istotnym elementem kanadyjskiego ustroju politycznego są partie polityczne. W wyborach parlamentarnych kandydaci na deputowanych, posiadający partyjne rekomendacje (także i niezależni), konkurują z sobą w jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia zdobywająca największą ilość miejsc w parlamencie tworzy rząd z premierem, którym jest zawsze lider rządzącej partii. Jeśli z jakichś powodów w trakcie kadencji parlamentu partia rządząca zmieni swego lidera, automatycznie następuje zmiana na stanowisku premiera Kanady. Partia gromadząca drugą co do liczby ilość mandatów staje się oficjalną opozycją, a jej przewodniczący liderem opozycji.
Geografia: Obszar Kanady obejmowany jest przez trzy oceany: na wschodzie Atlantycki, na zachodzie Spokojny, a na północy Arktyczny. Wybrzeża Kanady są dobrze rozwinięte. Na zachodzie wysokie, z licznymi fiordami i wyspami, będącymi częścią zanurzonego w oceanie fragmentu Gór Nadbrzeżnych. Archipelag tak utworzony obejmuje wiele setek wysp (część z nich leży w granicach Alaski), z których największymi są Vancouver i Wyspa Królowej Charlotty. Wschodnie wybrzeża, nieco słabiej urozmaicone i niższe, tworzą półwyspy Labrador i Nowa Szkocja, oddzielone Zatoką Św. Wawrzyńca, a także wyspy Nowa Fundlandia, Cape Breton, Wyspa Księcia Edwarda, Anticosti i kilka pomniejszych. Wybrzeża północne są przeważnie niskie i posiadają wiele zatok i półwyspów. Do najznaczniejszych zatok należą Zatoka Hudsona, Ungava, Coronation i Mackenzie. Największe półwyspy to Ungawa, Melville i Boothia. Kanadyjska Arktyka obejmuje szereg wysp skupionych w Archipelagu Arktycznym. Największymi wyspami tego archipelagu są Ziemia Baffina, Ellesmere'a. Wiktorii, Banksa i Wyspy Królowej Elżbiety. Kanada zgłasza roszczenia do wycinka Arktyki opierającego się swym północnym wierzchołkiem o biegun północny. Nie są one jednak w pełni honorowane przez społeczność międzynarodową.
Większą część kontynentalnej Kanady tworzy tzw. Tarcza Kanadyjska. Obejmuje ona także większą część Archipelagu Arktycznego. Tarcza Kanadyjska jest prekambryjskim tworem geologicznym, tworzącym rozległy płaskowyż o wysokości od 300 do 1100 metrów n.p.m. We wnętrzu Tarczy Kanadyjskiej istnieje nieckowe zagłębienie tworzące Zatokę Hudsona i nizinę ją okalającą (Nizina Hudsońska). Wschodnią krawędź tarczy tworzą Góry Torngat na Labradorze oraz kilka pomniejszych pasm górskich na Ziemi Baffina i Wyspie Ellesmere'a. Na południe od Tarczy Kanadyjskiej leży Kraina Wielkich Jezior Amerykańskich, Nizina Laurentańska (Nizina Rzeki św. Wawrzyńca) oraz Appalachy Kanadyjskie. Od zachodu Tarczę Kanadyjską otacza pas Równin Wewnętrznych. Ich północną częścią jest Nizina Rzeki Mackenzie. Na wschód od równin leży pasmo Kordyliery Kanadyjskie, które tworzą dwa główne pasma - Góry Skaliste i Góry Nadbrzeżne oraz szereg pomniejszych. Obszar pomiędzy tymi pasmami wypełniają wewnętrzne wyżyny. Oddzielnym masywem jest pasmo górskie oddzielające Alaskę od Jukonu - Góry Św. Eliasza.
Klimat w Kanadzie jest zróżnicowany i zależy od szerokości geograficznej. Północ Kanady to klimat subpolarny i polarny, we wnętrzu kraju występuje kontynentalny chłodny natomiast na południu jest umiarkowany ciepły.
Historia: Pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do terenów dzisiejszej Kanady, byli wikingowie, którzy wylądowali na wybrzeżach dzisiejszej Nowej Fundlandii. Założone przez nich kolonie nie przetrwały jednak dłużej niż kilka lat. Nie jest też jasne, czy wikingowie weszli w jakiekolwiek kontakty z miejscową ludnością. Nie wiadomo też, czy w późniejszych wiekach odwiedzali Amerykę, choć sugerowałby to tajemniczy kamień z Kensington. Powtórne odkrycie północnej części Ameryki nastąpiło w 1497 r., a dokonał tego John Cabot. Także i to odkrycie nie zapoczątkowało akcji kolonizacyjnej. Dopiero od 1544 r., wraz z wyprawą Jacquesa Cartiera rozpoczęła się powolna kolonizacja Kanady.
Zachęcające sprawozdanie Jacquesa Cartiera z podróży do Ameryki Północnej skłoniło Francję do podjęcia wysiłku kolonizacyjnego. Cartier powrócił do kolonii z ok. 60 kolonistami. Niestety, kolonia przetrwała tylko kilka lat, a wszyscy koloniści zginęli. Niepowodzenie tej pierwszej akcji zniechęciło rząd Francji. Dopiero po sześćdziesięciu latach, w związku ze zwiększaniem się aktywności Brytyjczyków na kontynencie, powrócono do idei kolonizacji.
Pierwszą kolonię w Port Royal - dzisiaj Annapolis Royal w Nowej Szkocji, która przetrwała i dała początek Akadii, założył Samuel de Champlain, późniejszy pierwszy gubernator generalny Nowej Francji. Dalej na zachód, u ujścia Rzeki Św. Wawrzyńca, założono miasto Quebec City, które stało się zalążkiem drugiej francuskiej kolonii - Nowej Francji
W porównaniu z sytuacją we francuskich koloniach, osiągnięcia Brytyjczyków były daleko większe. W Nowej Anglii, Pensylwanii i Wirginii bardzo szybko rozwijało się osadnictwo. Także na północy Kanady Brytyjczycy z Kompanii Zatoki Hudsona zdołali opanować olbrzymie obszary północnej i zachodniej Kanady. W momencie, gdy ludność Nowej Francji osiągnęła 50 tysięcy mieszkańców, sumaryczna populacja brytyjskich kolonii dochodziła do miliona. Akadia i Nowa Francja rozdzielały oba obszary pod brytyjską kontrolą i zajmowały ważny korytarz komunikacyjny, nic zatem dziwnego, że stały się łakomym kąskiem dla Brytyjczyków.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
