|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| bułgarski |
Sofia |
republika |
1878 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 110,910 km2 |
7,38 mln |
lew (BGN) |
Miła Rodino |
Bułgaria, Republika Bułgarii - państwo położone w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach. Graniczy z Serbią oraz Macedonią od zachodu, Grecją i Turcją od południa, Morzem Czarnym od wschodu i Rumunią od północy.
Ustrój polityczny: Zgodnie z konstytucją z 12 lipca 1991 Bułgaria jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany, na jednej karcie razem z wiceprezydentem, w bezpośrednich wyborach, na 5-letnią kadencję. Szefem rządu jest premier, który mianowany jest przez prezydenta.
Organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowe, 240-osobowe Zgromadzenie Narodowe, wybierane na 4-letnią kadencję.
Geografia: Bułgaria leży na Bałkanach nad Morzem Czarnym. Stolicą Bułgarii jest Sofia, 1,1 mln mieszkańców. Inne większe miasta to: Płowdiw, Warna, Burgas, Ruse, Stara Zagora i Plewen.
• Całkowita granica lądowa: 1808 km
• Długość wybrzeża: 378 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami: Grecja 494 km, Macedonia 148 km, Rumunia 608 km, Serbia 318 km, Turcja 240 km.
Większość powierzchni Bułgarii zajmują tereny wyżynne i górskie (około 70%). Jednak na północy znajduje się Nizina Naddunajska, a wzdłuż biegu rzeki Maricy aż do brzegu Morza Czarnego leży Dolina Górnotracka. Natomiast w części środkowej kraju leży główny masyw górski Bułgarii - Stara Płanina (Bałkan) wraz z pasem kotlin podbałkańskich (Sofijska, Kazanłycka, Sliweńska). Góry Rodopy, Pirin oraz Riła położone są w południowej części kraju z najwyższym szczytem Musałą - 2925 m n.p.m. (jest to najwyższy szczyt Półwyspu Bałkańskiego).
Najdłuższą rzeką Bułgarii jest Dunaj. Stanowi on na znacznej swej długości północną granicę kraju z Rumunią. Inne większe rzeki to: Marica, Osym, Iskyr, Struma. Klimat umiarkowany ciepły, kontynentalny, suchy, nad morzem podzwrotnikowy, wilgotniejszy. W górach występuje piętrowość klimatyczna. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi od -6°C (w terenach górskich), -3°C (w centralne części kraju) do 2°C (na południu kraju), w lipcu odpowiednio od 18°C, 23°C i 25°C. Średnia suma roczna opadów od 450 mm na północy, do 1200 mm w terenach górskich. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju, Sofii wynoszą: w styczniu -2°C i 42 mm, w lipcu 22°C i 60 mm.
Gospodarka: Reformy 1989 skutecznie zniosły centralne planowanie bułgarskiej gospodarki, umożliwiając istniejącym zakładom przekształcenie się w niezależne przedsiębiorstwa z prawem do wypuszczania akcji. W okresie reżimu komunistycznego rolnictwo i produkcja żywności były centralnie zarządzane, ale ściśle ze sobą powiązane. Głównymi uprawami są tu zboża (pszenica, kukurydza), rośliny przemysłowe (słonecznik, tytoń, bawełna) i warzywa (pomidory, ogórki, papryka). Duże znaczenie ma uprawa winorośli (Bułgaria słynie ze swych świetnych win) i drzew owocowych (jabłonie, brzoskwinie, śliwy). Bułgaria jest największym w świecie eksporterem olejku różanego. Hodowla, głównie owiec, bydła i trzody chlewnej, i leśnictwo mają coraz bardziej rosnące znaczenie. Ważnym działem gospodarki jest rybołówstwo. Poza lokalnymi łowiskami na Morzu Czarnym i wodach śródlądowych, bułgarskie trawlery łowią na Morzu Śródziemnym i Oceanie Atlantyckim. W kraju występują złoża miedzi i niewielkie rud żelaza. Stosunkowo małe są także zasoby surowców energetycznych: węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego. Elektrownie wodne wytwarzają około 1/10 krajowej energii elektrycznej, 3/5 pochodzi z elektrowni cieplnych, reszta zaś z elektrowni jądrowych zbudowanych według planów radzieckich. W latach rządów komunistycznych poczyniono znaczne inwestycje w przemyśle przetwórczym. Dużą dynamikę wykazuje produkcja stali, miedzi, cynku, ołowiu, a także maszyn i urządzeń, chemikaliów i wyrobów przemysłu spożywczego, dostarczającego większości dochodów z eksportu. Źródłem dewiz jest także turystyka, rozwinięta szczególnie na wybrzeżu Morza Czarnego. Państwo ma dobrze rozwiniętą sieć dróg. Dużą rolę odgrywa transport morski i lotniczy. Główne porty morskie to Warna i Burgas.
Historia: W połowie IV tysiąclecia p.n.e. rozpoczął się napływ na tereny obecnej Bułgarii plemion koczowniczych z Azji Środkowej. W V wieku p.n.e. utworzyły one Królestwo Tracji. Tereny te zdobyli Rzymianie i w połowie I wieku powstała tam rzymska prowincja Mezja, która później stała się miejscem najazdów Hunów i Gotów.
W VI wieku tereny te zaczęły osiedlać pasterskie plemiona słowiańskie, które zostały podbite ok. roku 680 przez Protobułgarów. Bułgaria powstała w 681 roku, a chrzest miała w 864 r. Powstało potężne państwo ze stolicą w Plisce (od 895 w Presławiu), które trwało w okresie 681-1018. Od 1018 tereny Bułgarii zostały ostatecznie podbite przez Bizancjum, i pozostawały pod władzą Bizantyjczyków do 1185 mimo antybizantyjskich powstań ludowych.
W latach 1186-1398 istniało drugie państwo Bułgarów, po czym jej terytorium staje się częścią państwa osmańskiego.
Niepodległość uzyskana w 1878 (w pełni w 1908 po oficjalnym przyłączeniu Rumelii Wschodniej) zapoczątkowała ścieranie się wpływów niemieckich i rosyjskich. Na skutek wojen bałkańskich (1912-1913) Bułgaria utraciła znaczną część terytorium, dlatego też przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw centralnych. Wojna zakończyła się jednak klęską, a Bułgaria straciła swoje krótkotrwałe zdobycze terytorialne (najboleśniej odczuła brak dostępu do Morza Śródziemnego).
W II wojnie światowej opowiedziała się (wraz z m.in. Węgrami, Rumunią i Finlandią) po stronie państw Osi (jej rezultatem były niewielkie nabytki we wschodniej części Jugosławii oraz okupacja greckiego terytorium wokół Salonik). Zajęcie w 1944 kraju przez Armię Czerwoną spowodowało obalenie monarchii i ustanowienie republiki ludowej w 1946 roku, po czym władzę obejmuje Bułgarska Partia Komunistyczna (generalni sekr. Georgi Dymitrow, Wyłko Czerwenkow, Todor Żiwkow).
Bułgaria była członkiem RWPG i Układu Warszawskiego. Masowe demonstracje w listopadzie i grudniu 1989 wpłynęły na utworzenie demokratycznej republiki parlamentarnej (pierwsze wolne wybory 13 października 1991).
Kultura: Bułgaria od okresu średniowiecza (XIII wiek, XIV wiek) znana jest ze swoich ikon. Przedstawiciele tzw. tyrnowskiej szkoły malarskiej (XIV wiek) z powodzeniem przekraczali reguły rządzące tradycyjnym, hieratycznym malarstwem ikon, dzięki czemu stworzyli oni jedną z najbardziej znaczących szkół artystycznych wschodniego chrześcijaństwa.
Bułgaria posiada również starą i bogatą tradycję śpiewu chóralnego. Jednym z najbardziej znanych, bułgarskich średniowiecznych twórców jest Joan Kukuzel, kompozytor, teoretyk muzyki i twórca tzw. nowobizantyjskiego zapisu nutowego. Znanymi bułgarskimi śpiewakami są współcześnie m.in. Boris Christow, Nikołaj Giaurow, czy Nikoła Giuzelew, należący do światowej czołówki i często występujący w najlepszych operach całej Europy.
W okresie bułgarskiego odrodzenia narodowego, u schyłku panowania tureckiego (przełom XVIII i XIX wieku), w całym kraju powstało kilka szkół artystycznych, których przedstawiciele specjalizowali się w ikonopisaniu, snycerce lub malarstwie. Pozostawili oni po sobie prawdziwe skarby sztuki, architektury i malarstwa. Najsłynniejsze z owych szkół to m.in. szkoła trewneńska (zob. Triawna), bańska (zob. Bansko) czy samokowska (zob. Samokow) - twórcy tej ostatniej szkoły (a wśród nich Zachari Zograf) zasłynęli kunsztem zdobiąc monaster rylski przepięknymi freskami.
Najbardziej znanym współczesnym artystą bułgarskim jest bez wątpienia Christo Jawaszew. Zdobył on rozgłos wielu spektakularnymi happeningami, wśród których najbardziej kontrowersyjne było "zapakowanie" w folię m.in. Reichstagu w Berlinie oraz Pont Neuf w Paryżu.
Bułgaria posiada także bogate tradycje w dziedzinie teatru lalkowego (nie tylko dla dzieci).
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
