|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| angielski |
Lusaka |
republika |
24 października 1964 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 752,614 km2 |
11,26 mln |
kwacha (ZMK) |
Stand and Sing of Zambia |
Zambia (Republika Zambii, ang. Republic of Zambia) dawniej Rodezja Północna - państwo w południowej Afryce bez dostępu do morza. Największe miasta: Lusaka, Kitwe-Nkana, Ndola, Mufulira, Chingola, Livingstone, Chipata, Kapiri-Mposhi, Solwezi.
Geografia: Obszar Zambii obejmuje lekko pofałdowany płaskowyż (1000-1400 m n.p.m.), który stanowi znaczną część lewobrzeżnego dorzecza Zambezi. Na południu znajduje się rozległa Dolina Luangwy, z jednej strony ograniczona przez pasmo górskie Muchinga.
Klimat: podrównikowy suchy. Główna rzeka: Zambezi - dopływy Kafue, Luangwa. Jeziora: Bangueulu oraz częściowo Tanganika i Mueru. Sztuczny zbiornik wodny Kariba na Zambezi. Roślinność sawannowa. Liczne parki narodowe i rezerwaty.
Historia: Pierwotnie tereny dzisiejszej Zambii zamieszkiwali Buszmeni, a od ok. VI wieku zaczął się napływ ludów Bantu. Od XIV do XV wieku pod wpływami państwa Monomotapa. W XIX wieku na terenie Zambii powstały dwa stabilne twory państwowe - państwo Barotse (na zachodzie) i Bemba (na południowym zachodzie). W 1835 w Zambii osiedlił się zuluski lud Nguni. W 2. połowie XIX wieku tereny Zambii zaczęły być stopniowo penetrowane przez europejskich misjonarzy, handlarzy i odkrywców. Jednym z odkrywców był Brytyjczyk David Livingstone. On jako pierwszy z Europejczyków zobaczył wodospady na rzece Zambezi i nazwał je na cześć królowej Wikitorii. W 1888 Cecil Rhodes uzyskał od miejscowych władców przywileje do eksploatacji złóż mineralnych. Od 1902 Zambia znalazła się pod zarządem Brytyjskiej Kompanii Afryki Południowej, którą kierował Rhodes. W tym czasie rozpoczęła się tam eksploatacja bogatych złóż rud miedzi, a także budowa linii kolejowych dla umożliwienia wywozu surowców. W 1911 roku tereny te zostały przekształcona w brytyjski protektorat o nazwie Rodezja Północna. Od 1924 do uzyskania niepodległości Rodezją Północną administrował rząd brytyjski. W okresie międzywojennym Zambia stała się największym producentem miedzi na świecie.
W dziesięcioleciu 1953-1963 wchodziła w skład Federacji Rodezji i Niasy. Po jej rozpadzie 31 grudnia 1963 Północna Rodezja uzyskała szeroką autonomię, a 24 października 1964 proklamowano niepodległość Zambii. W tym samym roku została też członkiem ONZ i Organizacji Jedności Afrykańskiej. Prezydentem Zambii został Kenneth Kaunda. Polityka Zambii we wczesnym okresie niepodległości była zwrócona przeciw otaczającym ją krajom kolonialnym (Mozambik, Angola, Rodezja) oraz RPA (wraz z Namibią) i aktywnie popierała ruchy wyzwoleńcze (UNITA, ZAPU, ANC i SWAPO). Konflikt z Rodezją doprowadził do zablokowania granicy z tym państwem co w połączeniu z sankcjami wobec Rodezji (1965-1980) spowodowało poważne trudności gospodarcze, transportowe i energetyczne. Linia kolejowa tanzańskiego portu Dar es Salaam, zbudowana z pomocą ChRL poprawiła sytuację transportową (problemy z transportem przez RPA i przez Angolę). Budowa hydroelektrowni Kariba rozwiązała problemy energetyczne kraju.
Od 1972 w Zambii zapanował system jednopartyjny. Polityka Kaundy i światowy trend spadkowy cen miedzi doprowadziły do kryzysu gospodarczego, w wyniku którego władzę w 1991 przejęła opozycja. Po referendum na które zgodził się Kaunda, doszło do zmian politycznych. W roku 1991 wybory wygrał Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji, a prezydentem został Frederick Chiluba. W 1996 Kaunda i większość działaczy opozycyjnych zostali odsunięci od możliwości startowania w wyborach i ponownie zwycięstwo w wyborach parlamentarnych i prezydenckich odniósł Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji i Frederick Chiluba. UNIP partia Kaundy zbojkotowała wybory, nie zgadzając się na wyeliminowanie jej przywódcy i stawiając zarzuty nieprawidłowości przy głosowaniu. Wybory w 2001 wygrał Levy Mwanawasa i został zaprzysiężony na prezydenta w 2002. Od tego czasu rozpoczął kampanię antykorupcyjną, jednym z celów tej kampanii jest postawienie zarzutów byłemu prezydentowi Frederickowi Chilubie.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
