|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| uzbecki |
Taszkent |
republika autorytarna |
1 września 1991 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 447,400 km2 |
26,85 mln |
sum (UZS) |
Hymn Republiki Uzbekistanu |
Uzbekistan (uzb. O'zbekiston, Republika Uzbekistanu - O'zbekiston Respublikasi) - państwo położone w Azji Środkowej, członek Wspólnoty Niepodległych Państw.
Ustrój polityczny: Uzbekistan jest republiką, w której zaprowadzono autorytarne rządy prezydenckie. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu (Olij Madżlis), który de facto nie odgrywa większej roli w tworzeniu prawa, ponieważ jego linia polityczna wytyczana jest przez dyrektywy prezydenta i jego najbliższych współpracowników. W rękach prezydenta, którym nieprzerwanie od 24 marca 1990 roku jest Isłam Karimow, skupiona jest praktycznie cała władza wykonawcza. Ma on decydujący wpływ na kształt gabinetu ministrów, powołuje także wyższe władze poszczególnych jednostek administracyjnych. Prezydent wybierany jest w głosowaniu powszechnym na siedmioletnią kadencję (referendum z 2002 roku postanowiło o zmianie obowiązującej dotąd kadencji pięcioletniej). W ostatnich wyborach prezydent Islam Karimow otrzymał według oficjalnych danych 91,1% głosów. Wytykane przez obserwatorów zachodnich manipulacje wyborcze stawiają pod znakiem zapytania legalność jego prezydentury.
Geografia: Kraj położony w Azji Środkowej między dwiema rzekami - Amu-darią i Syr-darią. Powierzchnia w większości równinna. Ok. 20% powierzchni kraju stanowią góry i przedgórza. Na wschodzie i północnym wschodzie kraju położone są góry Tien-Szan i Pamir, które osiągają wysokość 4634 m n.p.m. Na północy znajduje się rozległa pustynia Kyzył-Kum. Klimat kontynentalny skrajnie suchy z ciepłymi zimami (temperatura wahająca się w przedziałe 3 do 10°C) i gorącym, suchym latem z temperaturami sięgającymi nawet 45°C. Mała ilość opadów (do 200 mm na terenach równinnych), nie sprzyjająca rozwojowi rolnictwa wywołała konieczność stosowania irygacji pól uprawnych.
Uzbekistan pozbawiony jest dostępu do morza. Łączna długość granic z poszczególnymi sąsiadami wynosi 6221 km (Afganistan 137 km, Kazachstan 2203 km, Kirgistan 1099 km, Tadżykistan 1161 km, Turkmenistan 1621 km. Do największych miast należą: Taszkent, Samarkanda, Namangan, Andiżan, Buchara, Fergana, Chiwa.
Gospodarka: Uzbekistan to kraj w przeważającej mierze rolniczy, w którym największe znaczenie gospodarcze od lat posiada uprawa bawełny. Rozwinięta jest produkcja jedwabiu i hodowla owiec, sadownictwo. Sprzyjający klimat pozwala na uprawę takich roślin jak morele, brzoskwinie, winorośl, granaty. Corocznie produkuje się również około 3,5 miliona ton ziarna zbóż. Kraj posiada znaczące zapasy różnorodnych surowców mineralnych. Wśród nich wymienić można złoto (4. miejsce na świecie), miedź (11.), uran (7.), ołów, srebro, fosforyty, sole potasowe. Odkryto zapasy gazu ziemnego.
Demografia: Przedstawiciele narodowości tytularnej stanowią 80% ludności kraju. Inne narodowości zamieszkujące Uzbekistan to Rosjanie (5,5%), Tadżycy (5%), Kazachowie (3%), Karakałpacy ( 2,5%), Tatarzy (1,5%). Pod względem wyznaniowym dominują muzułmanie (88%), w zdecydowanej większości sunnici. Do mniejszości prawosławnej należy 9% mieszkańców.
Historia: W I tysiącleciu p.n.e. terytorium dzisiejszego Uzbekistanu znajdowało się w obrębie starożytnych królestw Baktrii i Sogdiany (znajdujące się w Uzbekistanie miasto Samarkanda było niegdyś centrum tego ostatniego). Od VI w. p.n.e. rządzili tutaj przedstawiciele perskiej dynastii Achemenidów. Obszar ten został następnie podbity przez Aleksandra Macedońskiego. Po jego śmierci rządzili tu Seleukidzi. Wielkiego znaczenia zaczyna nabierać tzw. Jedwabny Szlak, będący swoistą linią łączności pomiędzy cywilizacjami Chin, Indii, Bliskiego Wschodu i Europy. W połowie III wieku p.n.e. władzę objęły miejscowe rody, następnie część ziem znalazła się w imperium Kuszanów. W VIII wieku Uzbekistan dostał się pod panowanie Arabów. Ich najazd doprowadza do upadku rozwijającej się od czasów Aleksandra kultury, która, odmieniona za przyczyną głębokiej islamizacji, może odrodzić się dopiero w IX w. W X wieku następuje opuszczenie ziem przez wojska arabskie i objęcie rządów przez ród Samanidów. W latach 1220-1221 nastąpił tragiczny w skutkach najazd wojsk Czyngis-chana, który pozostawił po sobie wiele zniszczeń. Dopiero w XIV wieku Mongołowie zostają wyparci przez Timura, a Uzbekistan wkracza na drogę szybkiego rozwoju i staje się wkrótce jednym z potężniejszych imperiów średniowiecznych. W końcu XV wieku terenem udaje się zawładnąć przedstawicielom koczowniczych plemion tureckich, które osiedliły się między Amu-darią a Syr-darią ok. 1430 r. Poszczególne chanaty były stopniowo podbijane przez Rosję carską w XIX wieku, która o wpływy na tym terenie rywalizowała z Imperium Brytyjskim. W 1924 r. powstała Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka. 31 sierpnia 1991 r. ogłoszona została deklaracja niepodległości.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
