|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| hiszpański |
Montevideo |
republika |
25 sierpnia 1825 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 176,220 km2 |
3,41 mln |
peso urugwajskie (UYU) |
Orientales, la Patria o la tumba |
Urugwaj (Uruguay, Wschodnia Republika Urugwaju - República Oriental del Uruguay) - państwo w Ameryce Południowej, nad Atlantykiem, graniczące z Argentyną od zachodu i Brazylią od północy. Stolicą państwa jest Montevideo, port atlantycki u ujścia La Platy. Po drugiej stronie tego estuarium leży stolica Argentyny - Buenos Aires. Dawniej Urugwaj stanowił część wicekrólestwa La Platy i nosił nazwę Banda Oriental (Brzeg Wschodni).
Ustrój polityczny: Na mocy konstytucji z 1966 r. Urugwaj jest republiką wielopartyjną. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego Zgromadzenia Powszechnego (Asamblea General). Prezydent, Senat (Cámara de Senadores) liczący 31 senatorów i 99 członków Izby Reprezentantów (Cámara de Diputados) pochodzi z wyborów powszechnych, ich kadencja trwa 5 lat. Władza wykonawcza należy do rządu na czele którego stoi prezydent, który jest również głową państwa. Trójstopniowy podział władzy uzupełniają niezawisłe sądy.
Geografia: Większą część Urugwaju zajmują lekko faliste niziny. Stanowią one teren przejściowy pomiędzy argentyńską pampą, a Wyżyną Brazylijską. Jedynie z północnego wschodu na południowy zachód przebiegają pasma niezbyt wysokich, podłużnych, płaskich wzniesień, osiągających wysokość 200-500 m n.p.m.
Najwyższym szczytem kraju jest Cerro Catedral wznoszący się na wysokość 513 m n.p.m., położony w departamencie Maldonado, w pobliżu wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Nad La Platą brzeg jest stromy, z wystającymi, najczęściej pumeksowymi skałami, między którymi rozciągają się piaszczyste plaże.
Urugwaj leży w strefie klimatu podzwrotnikowego morskiego. Ze względu na jednostajną, równinną rzeźbę terenu nie występują tu kontrasty klimatyczne. Zimy są raczej łagodne, nie ma mrozów, jedynie z południowego zachodu wieją wiatry pamperos powodujące gwałtowny spadek temperatury. Lata są ciepłe, gdyż napływa gorące powietrze z Brazylii. Opady występują głównie latem i jesienią, od czerwca do grudnia, a ich średnia roczna suma wynosi 1000-1500 mm. Średnia roczna temperatura to 18-20°C. Najchłodniejszym miesiącem jest czerwiec (10-12°C), a najcieplejszym styczeń (24-27°C).
Gospodarka: W miarę stabilna jak na latynoamerykańskie warunki sytuacja polityczna Urugwaju sprawiła, że już przed II wojną światową kraj ten dorobił się miana "latynoskiej Szwajcarii". Nie mniej jednak od początku XXI wieku gospodarka Urugwaju przeżywa problemy.
Demografia: W czasach pierwszych kolonizatorów tereny obecnego Urugwaju zamieszkiwali Indianie z grupy językowej tupi-guarani. Dziś społeczeństwo tego państwa składa się niemal całkowicie z ludzi pochodzenia europejskiego. Urugwajczycy są w większości potomkami hiszpańskich i włoskich imigrantów stanowiąc tym samym 88,5% ludności kraju. Skład etniczny Urugwaju uzupełniają Metysi - 3%, Mulaci - 1,2%, Żydzi - 1,7%. Nie ma już Indian, którzy wymarli w XIX w.. Rozmieszczenie mieszkańców w tym południowoamerykańskim kraju jest bardzo nierównomierne. Miasta skupiają około 89,4% ogółu ludności, z czego ponad połowa mieszka w aglomeracji Montevideo. Do obszarów gęściej zaludnionych należy także departament Canelones oraz departamenty położone w południowej części kraju. W najmniej zamieszkanych departamentach interioru gęstość zaludnienia nie przekracza 5 osób na km2.
Mieszkańcy Urugwaju posługują się językiem hiszpańskim. Część ludności zamieszkałej przy granicy z Brazylią używa języka portugalskiego. Wśród wierzących przeważają katolicy stanowiący 59,5% społeczeństwa kraju. Pozostali chrześcijanie to głównie anglikanie i unitarianie (3,4%). Ponadto występują żydzi (1,7%), a także buddyści oraz muzułmanie. Sporą grupą, bo 35% są bezwyznaniowcy.
Historia: W czasach prekolumbijskich obszary dzisiejszego Urugwaju zamieszkiwały plemiona Indian Charrúa. W 1516 r. Hiszpan Juan Díaz de Solís dotarł do ujścia La Plata. Jednak pierwszymi osadnikami europejskimi byli Portugalczycy. W 1726 r. Hiszpanie wyparli Portugalczyków i założyli fort, wokół którego w drugiej połowie XVIII w. powstało Montevideo. Ich kolonialna ekspansja doprowadziła do znacznego wyniszczenia ludności tubylczej. Do 1776 r. Urugwaj wchodził w skład hiszpańskiego Wicekrólestwa Peru, a następnie wyodrębnionego z niego Wicekrólestwa La Platy. W 1811 r. pod wodzą José Gervasio Artigasa rozpoczęła się walka o niepodległość. Jednak założone przez niego w 1815 r. w głębi kraju "wolne państwo wschodnich prowincji" nie zostało uznane i w następnym roku Urugwaj został anektowany przez Portugalczyków i przyłączony do Brazylii. W 1825 r. państwo odzyskało niepodległość, którą Argentyna i Brazylia uznały dopiero po trzyletniej wojnie w traktacie z Rio de Janeiro. W pierwszych latach niepodległości o wpływy w kraju rywalizowały dwie partie polityczne - liberalni colorados, reprezentujących burżuazję miejską z wybrzeża oraz konserwatywno-klerykalni blancos, związani z hodowcami bydła z interioru. Z terytoriów spornych utworzono w 1830 r. Wschodnią Republikę Urugwaju.
Mimo odzyskania niepodległości sytuacja w kraju była nadal niestabilna. Niepokoje wewnętrzne stały się pretekstem do interwencji zbrojnych Argentyny i Brazylii, a nawet Wielkiej Brytanii i Francji. W latach 1839-1852 Urugwaj toczył wojnę z Argentyną, a w latach 1865-1870 w sojuszu z Argentyną i Brazylią walczył z paragwajskim dyktatorem Francisco Solano Lópezem. Sytuacja polityczna unormowała się dopiero za prezydentury José Batlle y Ordóneza (1903-07 i 1911-15), który przeprowadził szereg istotnych reform społeczno-politycznych. Podczas I wojny światowej Urugwaj zachował neutralność, ale w 1917 r. zerwał stosunki dyplomatyczne z Niemcami. W 1919 r. wprowadzono nową konstytucję, a wraz z nią szereg reform, które zmodernizowały i ustabilizowały kraj. Zagwarantowano m.in. rozdział Kościoła od państwa, wprowadzono powszechne prawa wyborcze, system powszechnych ubezpieczeń społecznych, ograniczono władzę prezydenta, wprowadzono 8-godzinny dzień pracy, przeprowadzono nacjonalizację banków oraz przedsiębiorstw i zakładów użyteczności publicznej. Okres prosperity lat 20 i 30 XX w. przerwał wielki kryzys lat 1929-1933, który wpłynął na zaostrzenie sytuacji wewnętrznej. W 1933 r. prezydent Gabriel Terra dokonał na wzór Benito Mussoliniego, zamachu stanu i ustanowił prawicową dyktaturę. W czasie II wojny światowej początkowo również był neutralny, następnie w 1942 r. zerwał stosunki z państwami Osi, by wreszcie w 1945 r. wypowiedzieć im wojnę.
W 1952 r. wprowadzono nową konstytucję znosząc urząd prezydenta. Pod koniec lat 50 XX w. rządzący krajem blancos usiłowali realizować politykę Międzynarodowego Funduszu Walutowego, powodując wzrost społecznego niezadowolenia. W latach 60. XX w. nastąpiło załamanie się koniunktury gospodarczej. Rozkład systemu zabezpieczeń socjalnych, co doprowadziło do powszechnego ubóstwa ludności sprawiły iż w kraju powstała organizacja partyzancka Tupamaros (od 1985 r. partia). Postępującej anarchizacji życia politycznego nie zdołały zapobiec nawet rządy armii. Wojskowi zawiesili podstawowe prawa obywatelskie (1972 r.), rozwiązali parlament (1976 r.), zabronili działalności lewicowym partiom politycznym. W połowie lat 80. XX w. zaczął się powrót rządów demokratycznych, zwolniono więźniów politycznych, przywrócono prawo i swobody demokratyczne. W 1986 r. uzgodniono 3-letni plan odbudowy gospodarki. W 1990 urząd prezydenta objął Luis Alberto Lacalle z partii blancos, który ogłosił zgodę narodową i utworzył rząd koalicyjny z udziałem colorados. Jego liberalna polityka napotkała opór opozycji, a program prywatyzacji został odrzucony w referendum w 1992 r. W 1994 r. w wyborach prezydenckich zwyciężył Julio María Sanguinetti (z partii colorados). w 2000 r. prezydentem Urugwaju został Jorge Batlle, w listopadzie 2004 r. na stanowisku zastąpił go przywódca lewicy Tabaré Vazquez. Po raz pierwszy od 170 lat na czele Urugwaju stanął socjalista.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
