|
| Język | Stolica | Ustrój | Powstanie państwa |
| turecki |
Ankara |
republika |
29 października 1923 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 779,452 km2 |
70,41 mln |
Nowa lira turecka (TRY) |
Istiklâl Marşi |
Turcja (tur. Türkiye, Republika Turecka - Türkiye Cumhuriyeti) - państwo położone w Azji na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie ze stolicą w Ankarze. Część europejska - Tracja stanowi 3% powierzchni i oddzielona jest od części azjatyckiej Morzem Marmara oraz cieśninami Bosfor i Dardanele. Turcja jest krajem czterech mórz, gdyż od północy otacza ją Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie i Morze Marmara, a od południa Morze Śródziemne - nazywane w języku tureckim Morzem Białym.
Ustrój polityczny: Ustrój polityczny Turcji opiera się na Konstytucji Republiki Tureckiej z 1987, która głosi, że państwo tureckie jest niepodzielną, laicką, demokratyczną oraz socjalną republiką. Głową państwa jest prezydent wybierany przez parlament na 7-letnią kadencję. Kobiety w Turcji otrzymały czynne i bierne prawa wyborcze 5 grudnia 1934 roku. W roku 1935 kobiety stanowiły 4,6% posłów w parlamencie.
Gospodarka: Turcja jest jednym z 6 całkowicie samowystarczalnych pod względem żywnościowym krajów świata. Główną uprawą przeznaczoną na eksport jest bawełna, a także orzeszki laskowe. Ze zbóż uprawia się ryż, jęczmień i pszenicę. Główne uprawy owocowe to: melony, arbuzy, jabłka, morele, brzoskwinie, czereśnie, banany, figi i cytrusy. Z używek najpowszechniej uprawiany jest tytoń, ale również winogrona, z których produkuje się wino. W Turcji uprawiane są również: orzeszki pistacjowe, orzechy włoskie, buraki cukrowe i słoneczniki.
Przemysł: Turcja posiada znaczne zasoby surowców minerelanych, zwłaszcza rud metali. Wydobycie rud żelaza (Divrigi we wschodniej Anatolii), chromu (Seydişehir na południu kraju - Turcja należy do głównych światowych producentów chromu), boksytów, rud miedzi (Murgul), cynku i ołowiu. Z surowców energetycznych eksploatuje się węgiel brunatny (zachodnia Anatolia), węgiel kamienny (zagłębie Eregli-Zonguldak) i ropę naftową w pobliżu granicy z Syrią (główny ośrodek Batman). Z surowców chemicznych wydobywa się: fosforyty, sól kamienną i siarkę. 39% energii elektrycznej dostarczają elektrownie wodne (największe Keban i Atatürk - zbudowane w 1992 na Eufracie), 61% węglowe i naftowe. Produkcja energii elektrycznej na 1 mieszkańca - 1296 kWh (2000). Do najstarszych i najlepiej rozwiniętych gałęzi przemysłu przetwórczego należą: przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, tytoniowy) oraz włókienniczy i odzieżowy, wykorzystujące surowce krajowe. Od lat 60. rozwój hutnictwa żelaza (głównie ośrodki: Karabük, Eregli), miedzi (Ergani, Stambuł) oraz aluminium, przemysłu maszynowego i zbrojeniowego, środków transportu (montownie samochodów, ciągników, budowa statków), sprzętu gospodarstwa domowego, chemicznych (m.in. produkcja nawozów sztucznych), cementowego i rafineryjnego (w portach dowozowych ropy naftowej: Izmit oraz w Batman). Powszechnie rozwinięte rzemiosło: dywany, biżuteria, wyroby metalowe, ceramika, wyroby skórzane. Największa koncentracja zakładów przemysłowych w regionie północno-zachodnia: Stambuł - Eregli - Izmir, ponadto w rejonie Ankary i na południowo-wschodniej: Adana - Gaziantep-Antakya.
Turystyka: Jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki Turcji jest turystyka, Najwięcej turystów jest z Niemiec i Wielka Brytanii. Wpływy z turystyki wynoszą 3,6 mld dolarów. Główne ośrodki turystyczne to: Stambuł, oraz zabytki kultury antycznej: Troja, Milet, Efez, Pergamon, Izmir i inne.
Komunikacja: Sieć komunikacyjna w Turcji jest w rozbudowie. Około 63 tysiące km. dróg o twardej nawierzchni, w budowie 1250 km. autostrad - m. in. od granicy bułgarskiej do Ankary. Drogi łączą Turcję z Bułgarią oraz Syrią, Iranem i Irakiem. Europejską i azjatycką część kraju łączą 2 mosty na Bosforze w Stambule. 8,4 tysięcy km. linii kolejowych, w większości jednotorowych. Nośność floty handlowej - 7,1 mln DWT . Główne porty morskie (przeładunek powyżej 1 mln ton): Stambuł nad cieśniną Bosfor, Zonguldak, Eregli i Samsun nad Morzem Czarnym, Izmir i Izmit nad Morzem Egejskim i Mersin, Iskenderun nad Morzem Śródziemnym. Rozwinięta żegluga kabotażowa, połączenia promowe między europejską i azjatycką częścią kraju (Cieśnina Bosfor, z Cyprem i wyspami greckimi (Rodos, Samos, Chios).
Demografia: Narodowości: Turcy ok. 82%, Kurdowie ok. 10%, Zaza ok 2%, Arabowie ok. 1%. Wyznania: muzułmanie (gł. sunnici) 99% (statystyki oficjalne nie wyróżniają alewitów i trakują ich jako sunnitów; szacuje się, że alewici stanowią 25-30% populacji Turcji). Oficjalne liczby są jednak nie do końca prawdziwe, gdyż każdy mieszkaniec Turcji, jeżeli nie deklaruje się jako wyznawca innej religii, automatycznie zaliczany jest do muzułmanów. Nie ma tam czegoś podobnego do wystąpienia z kościoła chrześcijańskiego, toteż ateiści i agnostycy oficjalnie uznawani są za muzułmanów. Wymagana jest po prostu przynależność do jakiejkolwiek religii. Z tego powodu liczba mieszkańców Turcji, niewyznających żadnej religii, jest nieznana.
Historia: Turcja wcześniej nazywana była Imperium osmańskim. W XIX wieku zaczęło ono ulegać rozpadowi. Po I wojnie światowej Imperium osmańskie zostało podzielone między mocarstwa europejskie. Przywódcą ruchu narodowego był wówczas Kemal Atatürk. Między rokiem 1919 a 1920 toczyła się wojna grecko-turecka. W 1922 zniesiono kalifat. W 1923 roku Turcja stała się republiką. Pierwszym prezydentem został Kemal Atatürk. Wówczas wprowadzano liczne reformy mające na celu europeizację Turcji: wprowadzenie alfabetu łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego. W 1934 przyznano kobietom bierne i czynne prawo wyborcze. W 1935 kobiety stanowiły 4,6 % parlamentarzystów. Podczas II wojny światowej Turcja była neutralna. Od 1952 roku Turcja jest członkiem NATO. Od 1974 okupuje część Cypru. O laickość państwa od samego jego początku walczy armia. Dlatego też w Turcji dochodziło często do zamachów stanu (w 1960, 1971, 1980 i 1997 roku). Turcja chciałaby się stać członkiem Unii Europejskiej. Przeciwnicy jej przystąpienia do niej wysuwają przede wszystkim zarzut, że jest ona krajem rolniczym i islamskim (należącym do innego kręgu kulturowego). Europejczycy obawiają się również zalewu taniej siły roboczej z ubogich rejonów Turcji. Należy jednak pamiętać, że poziom życia w miastach jest dosyć wysoki. 3 października 2005 Turcja rozpoczęła negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
