|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| słowacki |
Bratysława |
republika |
1 stycznia 1993 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 49,035 km2 |
5,40 mln |
korona słowacka (SKK) |
Nad Tatrou sa blýska |
Słowacja, Republika Słowacka (sł. Slovensko, Slovenská republika) - państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Graniczy z Austrią (91 km), Polską (541 km), Czechami (215 km), Ukrainą (90 km) oraz Węgrami (515 km). Łączna długość granicy lądowej wynosi 1355 km. Słowacja nie posiada dostępu do morza. Do 1993 wchodziła w skład Czechosłowacji. Stolicą kraju jest Bratysława, położona nad Dunajem niedaleko granicy z Austrią i Węgrami. Od 2004 roku należy do Unii Europejskiej.
Ustrój polityczny: Słowacja jest republiką demokratyczną o systemie rządów parlamentarno-gabinetowych. Na czele państwa stoi prezydent, wybierany w wyborach powszechnych (od 1999) na kadencję pięcioletnią. Ratyfikuje on umowy międzynarodowe, wysyła i przyjmuje ambasadorów, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Jego kompetencje w polityce wewnętrznej są ograniczone: nominowanie premiera i rządu, prawo weta oraz inicjatywy ustawodawczej, możliwość rozwiązania parlamentu przed terminem w określonych konstytucyjnie sytuacjach. Prezydent dzieli się władzą wykonawczą z premierem, który stoi na czele gabinetu posiadającego poparcie większości jednoizbowego parlamentu - 150-osobowej Rady Narodowej. Zarówno rząd, jak i prezydent w drodze specjalnej procedury referendalnej mogą zostać odwołani przez społeczeństwo, co jak na Europę Środkową jest rozwiązaniem nader oryginalnym.
Geografia: Słowacja jest krajem górskim, którego przeważającą część (61%) zajmuje łańcuch młodych gór fałdowych - Karpat Zachodnich, dzielących się na bardzo liczne pasma i łańcuchy górskie. Tereny nizinne występują w części południowo-zachodniej, nad Dunajem (Nizina Naddunajska) i południowo-wschodniej (Nizina Wschodniosłowacka).
Klimat górski, piętrowy, na obszarach położonych niżej - umiarkowany ciepły. Lasy, głównie iglaste i mieszane, zajmują około 40% powierzchni kraju, z największymi kompleksami leśnymi w środkowej Słowacji.
Gospodarka: Słowacja jest rozwiniętym krajem rolniczo-przemysłowym. Produkt krajowy brutto 1940 dolarów amerykańskich na 1 mieszkańca (2000). Następuje powolna kontynuacja reform zapoczątkowanych 1990 w ramach federacji Czech i Słowacji. Podział na Czechy i Słowację pogłębił trudności gospodarcze Słowacji, związane m.in. z niekorzystną dla szybkich przemian rynkowych strukturą przemysłu kraju. Na obszarze Słowacji zlokalizowano w ramach podziału pracy w federacji liczne zakłady przemysłu przetwórczego wytwarzające półprodukty (tworzywa sztuczne, żelazo, stal, miedź) oraz fabryki zbrojeniowe (produkcja broni stanowiła 6,3% ogólnej produkcji przemysłowej republiki - 1999). Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej, rozpad RWPG i utrata tradycyjnych rynków zbytu spowodowały gwałtowny spadek produkcji (1994 o ok. 15%), zwłaszcza w zakładach energo i surowcochłonnych (np. produkcja zbrojeniowa spadła o 50%) oraz towarzyszący mu duży wzrost bezrobocia (14,4%, w Czechach 3,5% - 1993). Sytuację pogorszył rozpad federacji i znaczne rozluźnienie więzi kooperacyjnych między słowackimi zakładami produkującymi półprodukty a firmami czeskimi. Ponadto nastąpiło zahamowanie napływu do Słowacji kapitału zagranicznego (wartość inwestycji zagranicznych do 1994 - 580 mln dolarów amerykańskich, w Czechach - 3,7 mld USD), a trudności gospodarcze i mało konsekwentna polityka rządu opóźniają proces prywatyzacji (udział sektora prywatnego w tworzeniu produktu krajowego brutto wynosił 1994 - 58%, w Czechach - ok. 70%). Nastąpił również spadek produktu krajowego brutto (1992 o 7%, 1993 ok. 4%). Obecnie większość lasów na terenie Słowacji jest prywatna.
Historia: We wczesnym średniowieczu tereny Słowacji wraz z Czechami i Morawami tworzyły tzw. Państwo wielkomorawskie, na terenie którego działali m.in. św. Cyryl i Metody. Był to, oprócz XX wieku, jedyny okres w historii kraju, gdy był on związany administracyjnie z Czechami. Od XI wieku tereny Słowacji stanowiły integralną część Królestwa Św. Stefana, tworząc jego północne komitaty. Północ kraju zamieszkana była przez ludność pochodzenia słowiańskiego, południe zaś stanowiło obszar intensywnej kolonizacji szlachty węgierskiej. W 1526, wraz z przejściem Węgier pod władanie dynastii Habsburgów Słowacja stała się częścią monarchii habsburskiej. Status Słowacji w obrębie monarchii habsburskiej pozostawał niezmieniony nawet po reformie konstytucyjnej z 1867 roku, nadal stanowiła część Węgier i nie posiadała autonomii. Idée fixe ówczesnych panslawistów słowackich i czeskich było utworzenie w ramach państwa Habsburgów federacji ludów słowiańskich obejmującej Czechów, Słowaków, Rusinów oraz Słoweńców, mającej być przeciwwagą dla wpływów niemiecko-węgierskich w CK Monarchii. W 1918 z powodu rozkładu wspólnego państwa, pomysł stał się nieaktualny. Słowacja połączyła się wówczas - niezupełnie dobrowolnie i świadomie - z Czechami tworząc Czechosłowację. Po układzie monachijskim z jesieni 1938 uzyskała szeroką autonomię w ramach Czecho-Słowacji (własny rząd cieszący się szerokimi kompetencjami). W latach 1939-1945 formalnie pozostawała niepodległym państwem (na czele z księdzem Jozefem Tiso i Vojtechem Tuką), w rzeczywistości uzależniona była jednak od III Rzeszy. Musiała się jednak zrzec na korzyść Węgier swych terytoriów na południu - z Koszycami włącznie. Brała udział w agresji na Polskę w 1939 (w nagrodę uzyskała kilkanaście polskich gmin w Karpatach) oraz wojnie niemiecko-sowieckiej 1941-1945. 29 sierpnia 1944 wybuchło antynazistowskie powstanie, które trwało kilka miesięcy. Po jego stłumieniu przez wojska niemieckie dalsze partyzanckie walki trwały do końca wojny.
W 1945 roku tereny Słowacji wróciły do federacji z Czechami na tych samych zasadach co przed 1938. W 1968 w wyniku reform "praskiej wiosny" rozszerzono autonomię Słowacji (duży wpływ na to miał przywódca państwa Alexander Dubček, sam z pochodzenia Słowak). Pokojowy podział Czechosłowacji na dwa suwerenne państwa nastąpił 1 stycznia 1993.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
