|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| mongolski |
Ułan Bator |
republika |
11 lipca 1921 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 1,56 mln km2 |
2,83 mln |
tugrik (MNT) |
Bügd Nairamdakh Mongol |
Mongolia, Republika Mongolska (Mongol, Mongol Uls) - państwo będące republiką parlamentarną w Azji Środkowej.
Ustrój polityczny: Rządząca w Mongolii postkomunistyczna Mongolska Partia Ludowo-Rewolucyjna została założona w 1921 roku, jako pierwsza partia polityczna w Mongolii. Główną opozycją jest partia demokratyczna, która straciła władzę po wyborach w 2000 roku.
Mongolia ma jednoizbowy parlament o 76 miejscach o nazwie Wielki Churał Państwowy. Głową parlamentu jest premier. Prezydent pełni rolę jedynie głowy państwa.
Gospodarka: Podstawą gospodarki mongolskiej są: hodowla, węgiel brunatny, miedź i złoża molibdenu oraz fosforytów. Po latach całkowitego, sowieckiego interwencjonizmu państwowego proces transformacji systemowo-gospodarczej na kapitalizm napotyka pewne trudności. Gospodarka jest mocno scentralizowana: obecnie jest około 10 tysięcy prywatnych spółek, których działalność ogranicza się w przeważającej większości do Ułan Bator i okolic. Poza stolicą większość mieszkańców zajmuje się hodowlą i utrzymaniem stadnin koni, bydła, wielbładów, kóz i owiec. PKB na jednego mieszkańca wynosi 1780 USD. Pomimo ciągłego wzrostu PKB, władze wciąż mają problem ze spłaceniem długu względem Rosji - 11 miliardów dolarów. W 1997 Mongolia dołączyła do Światowej Organizacji Handlu (WTO) i teraz eksportuje kaszmir i artykuły żywnościowe do Rosji, Chin i Japonii.
Historia: Najwcześniejsze informacje o dziejach Mongolii pochodzą z chińskich kronik. W IV wieku p.n.e. na terenach zamieszkanych przez mongolskich, tureckich i tunguskich koczowników powstało silne państwo Xiongnu, które przez wielu naukowców jest uznawane za państwo Hunów. Rozpadło się ono w I wieku p.n.e. w wyniku walk wewnętrznych i naporu chińskiej armii. Hunowie (jeśli to było ich państwo) powędrowali na zachód i kilka wieków później dotarli do Europy, przyczyniając się do upadku Rzymu. Południową część Xiongnu zagarnęły Chiny, a północną objęli we władanie tureccy i mongolscy koczownicy. Byli wśród nich między innymi Awarowie, którzy w VII wieku najechali Europę. W tym samym czasie mieszkańcy Mongolii uwolnili się spod chińskiej dominacji. W XI wieku władzę nad stepami przejął protomongolski szczep Kitanów. Ich panowanie zakończyło się w 1125 roku, gdy podbił ich tunguski szczep Dżurdżenów, którego sprzymierzeńcem byli Tatarzy.
W roku 1206 niejaki Temudżyn został obrany chanem wszystkich Mongołów (Czyngis-chanem). Połączone siły tego ludu okazały się wielką potęgą i prowadzone przez swego chana podbiły północne Chiny i całą Azję Centralną sprowadzając do swojej stepowej stolicy Karakorum przebogate łupy. Następcy Temudżyna zagarnęli Ruś, dzisiejsze: Afganistan, Iran i Irak, resztę Chin oraz Tybet, tworząc tym samym największe państwo w historii świata - Wielką Ordę. Rządzenie tak gigantycznym terytorium było niezmierne trudne, więc mongolskie imperium zostało podzielone około 1261 roku na trzy części. Mongolia znalazła się w jednej części z Chinami pod władzą mongolskiej dynastii Yuan. W roku 1264 władca tego państwa Kubilaj przeniósł stolicę z Karakorum do Chanbałyku (dzisiejszy Pekin). Władza Mongołów w Chinach zakończyła się w roku 1368, gdy w wyniku antymongolskiego powstania władzę w Chinach przejęła dynastia Ming. Pięć lat później chińskie wojska zrównały z ziemią Karakorum. Południowa część Mongolii (obecna Mongolia Wewnętrzna) stała się częścią Chin, a reszta kraju rozpadła się na mniejsze państwa, które sporadycznie się jednoczyły. W latach 1626-1636 Mongolię Wewnętrzną opanowali Mandżurowie. Mongolię Zewnętrzną opanowali 55 lat później, będąc już wtedy władcami całych Chin, ale jeszcze przez ponad pół wieku musieli zwalczać co rusz wybuchające rebelie.
W roku 1907 Rosja uznała Mongolię Zewnętrzną za swoją strefę wpływów. Cztery lata później wybuchła w Chinach rewolucja. Korzystając z zamętu Mongolia Zewnętrzna ogłosiła niepodległość, jednak została natychmiast zajęta przez Rosję. Po rosyjsko-chińskich negocjacjach Rosjanie przyznali w 1915 roku zajętej przez siebie części Mongolii autonomię. Gdy w Rosji wybuchła rewolucja komunistyczna do Mongolii wkroczyły wojska chińskie. Jednak w 1921 roku armia antybolszewickich Rosjan pod wodzą Ungerna von Sternberga wraz z nielicznymi oddziałami książąt mongolskich zdobyła stolicę kraju Urgę (obecnie Ułan Bator) i opanowała większość kraju, zapoczątkowując ogólnonarodowe powstanie przeciw Chinom. Władcą kraju został Bogdo Gegen, głowa kościoła lamajskiego w Mongolii. W VII 1921 Armia Czerwona pod pretekstem pomocy grupce rewolucjonistów Suche Batora zajęła siłą Mongolię Zewnętrzną rozbijając wojska Ungerna i mongolskie. Ustanowiony rząd komunistyczny Suche Batora proklamował niepodległość w 1921, ale do 1924 w państwie utrzymał się formalnie system teokratyczny. Mongolia Wewnętrzna pozostała natomiast (i jest do dzisiaj) częścią Chin. Od 1924 Mongolia stała się drugim po ZSRR państwem socjalistycznym. Mimo formalnej niepodległości kraj pozostawał pod ścisłą kontrolą władz w Moskwie. W latach 1929-1932 przeprowadzono akcję wymordowania wiekszości mongolskiej arystokracji i jednocześnie przymusową kolektywizację majątku zwykłej ludności. Jednocześnie zakończono usuwanie obcych firm oraz likwidację prywatnej działalności rzemiosła. Po 1932 częściowo cofnięto decyzje o kolektywizacji. W 1937 przeprowadzona zostaje wielka operacja wymordowania kleru lamajskiego oraz spalenia klasztorów wraz z dobrami kultury. Z 750 klasztorów przetrwały tylko 4 klasztory (częściowo). Akcję sowietyzacji Mongolii utrwaliło zastąpienie alfabetu mongolskiego cyrylicą w 1941 oraz ostateczna kolektywizacja i likwidacja resztek rzemiosła w 1955-1959. W 1939 roku Mongolię zaatakowały z terytorium Mandżurii wojska japońskie.
W ciągu kilku mieięcy poączone siły radziecko-mongolskie pod dowództwem G. Żukowa pokonały Japończyków. Po wojnie Mongolia pozostawała przez cały czas państwem socjalistycznym pod silnym wpływem ZSRR. Demokratyzacja państwa rozpoczęła się w 1990 roku, kiedy to Mongolia stała się republiką parlamentarną i przywrócono wolność religijną oraz własność prywatną.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
