|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| maltański, angielski |
Valletta |
republika |
21 września 1964 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 316 km2 |
398,534 |
lira maltańska (MTL) |
L-Innu Malti |
Malta, Republika Malty (Repubblika ta' Malta, Republic of Malta) - państwo wyspiarskie położone w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym, na południe od Sycylii.
Ustrój polityczny: Malta jest republiką, z jednoizbowym parlamentem.
Geografia: W skład Archipelagu Maltańskiego wchodzą wyspy: Malta, Gozo, Comino, Cominotto, Wyspy Św. Pawła (dwie wysepki obok siebie) i Filfla, będące wierzchołkami wapiennego masywu, pełnego głębokich zatok i dolin.
Malta leży w strefie klimatycznej śródziemnomorskiej. Nie występują tu ostre wiatry, mgły, śnieg czy mróz. Średnia temperatura waha się od 14,1°C w zimie (listopad-kwiecień) do 32°C latem (maj-październik). Nasłonecznienie odpowiednio 6:46 godzin zimą i 10:11 godzin latem. Opady, przeważnie deszcz, pojawiają głównie w okresie zimy. Roczna suma opadów to 578 mm.
Gospodarka: W 2. połowie lat 80. XX wieku szybki rozwój gospodarczy kraju, do niedawna silnie związanego z Wielką Brytanią (brytyjskie bazy wojskowe, stocznie remontowe, przemysł metalowy). Po 1987 prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, napływ kapitału zagranicznego i rozwój nowoczesnej gałęzi przemysłu. Wzrost produktu krajowego brutto o 1,4% (2005). Przemysł wytwarza 23% produktu krajowego brutto, rolnictwo - 3%, pozostałą część - usługi 2003. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2005 wynosił w parytecie siły nabywczej 18800 dolarów amerykańskich. Główną gałęzią gospodarki Malty jest turystyka.
Historia: Początki cywilizacji na Malcie sięgają aż 5200 lat p.n.e. gdy trafili tu z Sycylii pierwsi osadnicy. Około 3500 lat p.n.e. w miejscowości Ggantija na wyspie Gozo została wzniesiona świątynia, będąca dzisiaj najstarszą wolno stojącą budowlą stworzoną przez człowieka. Podobne budowle powstały później także w innych miejscach, zarówno na Gozo jak i na Malcie.
Malta, która jest dogodnym miejscem do kontrolowania centralnego i wschodniego basenu Morza Śródziemnego, przechodziła na przestrzeni dziejów często z rąk do rąk.
Około 800 p.n.e. założyli tu swoje osiedla Fenicjanie, a 300 lat później wyspę podbili Kartagińczycy. W 257 p.n.e. miał miejsce pierwszy atak Rzymian i w 218 p.n.e. Malta przeszła pod władanie Imperium Rzymskiego. W 60 n.e. u brzegów wyspy, na mieliźnie, rozbił się statek przewożący do Rzymu, jako więźnia św. Pawła, który nawrócił Maltę na chrześcijaństwo. W 395 po podziale Imperium Rzymskiego wyspa znalazła się we władaniu Cesarstwa Wschodniego ze stolicą w Konstantynopolu. W 870 została zdobyta przez Arabów, a w 1090 przez Normanów i przyłączona do księstwa, a następnie Królestwa Sycylii.
W 1530 cesarz Karol V Habsburg przekazał wyspę jako lenno wydalonemu z Rodos zakonowi joannitów (Kawalerów Maltańskich). 18 maja 1565 rozpoczął się atak liczącej około 40 tys. żołnierzy armii tureckiej. Obrońcom, w skład których wchodzi kilkuset rycerzy zakonnych, 2 tys. żołnierzy hiszpańskich i około 6 tys. ludności cywilnej, udaje się ten atak całkowicie odeprzeć prawie cztery miesiące później, 8 września. Dla uczczenia zwycięstwa Wielki Mistrz Jean Parisot de la Valette wzniósł w 1566 miasto, nazwane od jego nazwiska Valletta. Miasto to stało się później stolicą Malty. W 1798 zdążająca do Egiptu 54 tys. flota francuska zaatakowała i zdobyła wyspę. Napoleon Bonaparte nakazał rycerzom zakonu w ciągu kilku dni opuścić Maltę. Po kilku miesiącach niezadowoleni z rządów francuskich mieszkańcy wyspy wzniecili powstanie i wspomagani przez Króla Sycylii i Brytyjczyków w 1800 zmusiły wojska francuskie do poddania się. Malta przeszła pod protekcję Wielkiej Brytanii.
Trwający od 1814 do 1815 kongres wiedeński ustanowił Maltę kolonią brytyjską. Wyspa stała się brytyjskim "niezatapialnym lotniskowcem" i bazą okrętów podwodnych w czasie II wojny światowej stwarzając poważne zagrożenie dla dostaw zaopatrzenia dla wojsk Osi w Afryce Północnej sama wymagając takich dostaw. Wojska osi "oblegały" wyspę niszcząc konwoje z zaopatrzeniem płynące do Malty, intesywnie ją bombardując oraz zastawiając minami. Spowodowało to czasową utratę przez aliantów możliwości podejmowania działań zaczepnych z Malty. Niemcy zrezygnowali jednak z planowanej inwazji koncentrując wysiłki na zdobyciu Egiptu. Po oblężeniu, kiedy przydział chleba dla cywilów spadł do niecałych 300 gram, wyspa w 1942 została w odznaczona Krzyżem Jerzego.
W 1947 Malta uzyskała autonomię wewnętrzną, a w 1963 proklamowane zostało powstanie Państwa Maltańskiego. Rok później Malta uzyskała całkowitą niepodległość jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Podpisany został też układ obronny z Wielką Brytanią, który zezwalał na utrzymanie na Malcie brytyjskich baz wojskowych. W 1967 układ ten został zerwany i dopiero po czterech latach udało się wynegocjować prowizoryczne porozumienie. 13 grudnia 1974 proklamowana została Republika Malty (Repubblika ta' Malta). 1 maja 2004 Malta przystąpiła do Unii Europejskiej.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
