|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| laotański |
Wientian |
republika ludowa |
19 lipca 1949 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 236,800 km2 |
6,22 mln |
kip (LAK) |
Pheng Xat Lao |
Laos (Lao, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna - Sathalanalat Paxathipatai Paxaxôn Lao) - państwo w Azji Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Indochińskim. Stolica Wientian (180 tys. mieszkańców), główna rzeka Mekong. Na północy Laos graniczy z Birmą i Chinami, na wschodzie z Wietnamem, na południu z Kambodżą, a na zachodzie z Tajlandią.
Ustrój polityczny: Jedyną legalną partią polityczną jest Laotańska Partia Ludowo-Rewolucyjna. Głową państwa jest prezydent wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Szefem rządu jest natomiast premier wybierany przez prezydenta za aprobatą parlamentu.
Laos jest republiką z jednoizbowym parlamentem - Sapha Heng Xat (Zgromadzenie Narodowe) liczące 109 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Zgodnie z konstytucją z 1991 roku Zgromadzenie Narodowe liczyło 85 deputowanych. W roku 1997 na wniosek prezydenta liczba miejsc wzrosła do 99, a w lutym 2002 roku do 109. Władza wykonawcza należy do rządu powoływanego przez prezydenta.
Geografia: Laos znajduje się w południowo-wschodniej Azji. Jest krajem prawie w całości porośniętym lasem. W Laosie znajdują się również liczne wyżyny i góry. Najwyższym szczytem jest Phou Bia (2817 m n.p.m.). Rzeka Mekong w znacznej części jest rzeką graniczną z Tajlandią.
Historia: W VII-I w. p.n.e. zasiedlony przez napływową ludność z południowych Chin. Okresowa zależność od Cesarstwa Chin, państwa Khmerów, Syjamu, Wietnamu, Birmy, od 1893 protektorat francuski. W czasie II wojny światowej okupowany przez Japończyków. W 1945 roku powstał antykolonialny ruch wyzwoleńczy Lao Issara na czele którego stanęli synowie panujacego króla książę Souvanaphouma i jego przyrodni brat książę Souphanouvong. Lao Issara w pazdzierniku 1945 roku ogłosił niepodległość kraju i powołał rząd. W 1946 Francja ponownie okupowała Laos zwalczając oddziały Lao Issara. Król pod naciskiem Francuzów odwołuje "wymuszoną" deklarację niepodległości. W 1949 roku Francja formalnie ogłosiła niepodległośc Laosu. W 1950 roku powstaje powiązany z organizacją Viet Minh antyfrancuski i antykolonialny ruch Pathet Lao w którym współpracują komuniści księcia Souphanouvonga, centryści księcia Souvanaphoumy i byli urzędnicy królewscy oraz przedstawiciele niektórych plemion. W 1953 roku 1\3 terytorium kraju znajduje się pod kontrolą Pathet Lao.
W 1954 roku po bitwie pod Dien Bien Phu Francja uznała niepodległosć i niezależność Laosu. Od 1954 Laos był niepodległym królestwem, ale wojna trwała nadal - losy Laosu układały się zależnie od wypadków w ościennym Wietnamie. W marcu 1955 roku z komuniści laotańscy kierowani przez księcia Souphanouvonga utworzyli laotańską partię komunistyczną, początkowo pod nazwą Laotańska Partia Ludowa a Pathet Lao stał się ruchem komunistycznym. Od 1964 roku północno-wschodnie terytoria Laosu opanowane przez Pathet Lao były bombardowane przez lotnictwo USA, głównie z uwagi na szlaki zaopatrzeniowe Vietcongu przebiegające w tym rejonie. W kraju ścierały się wpływy prawicy, centrystów księcia Souvanaphoumy i komunistów kierowanych przez księcia Souphanouvonga. Premier Souvanaphouma trzykrotnie tworzył rządy koalicyjne, wojna domowa i naloty USA trwała z przerwami do 1973 roku. Po zwycięstwie Pathet Lao w wyborach do parlamentu 1960 roku prawicowy zamach stanu. Po stronie komunistów występowała Demokratyczna Republika Wietnamu po stronie prawicy USA. W 1971 roku Pathet Lao kontrolowało 2/3 terytorium kraju. W 1973 roku zawarto pokój, utworzono III rząd koalicyjny premiera Souvanahoumy.
Upadek Wietnamu Południowego spowodował opanowanie stolicy Wientian przez partyzantów komunistycznych w kwietniu - maju 1975. Komuniści wygnali ok. 30 000 urzędników poprzedniego systemu do tzw. "obozów reedukacji" na następnych 5 lat, wielu z nich zabili lub torturowali - szczególną uwagę poświęcono 3 000 byłym oficerom wojska i policji laotańskiej, dla których utworzono obóz o zaostrzonym rygorze na wyspie Nam Ngum. Król Sisawang Wong został zmuszony do abdykacji w dniu 29 listopada 1975. Laos ogłoszono republiką a władzę przejął przywódca komunistów książę Souphanouvong, Souvanaphouma początkowo został doradcą rządu. Król wraz z następcą tronu i rodziną, najpierw internowany w swym pałacu w Wientianie, także został 11 marca 1977 wysłany do "obozu reedukacji" na północy kraju. Od tej chwili wszelki ślad po nich zaginął, aż do 17 grudnia 1989 kiedy to rząd ogłasza, że rodzina królewska zmarła w obozie. Od 1975 roku ścisły sojusz kraju z Wietnamem, w 1977 podpisano porozumienie o przyjazni i współpracy gospodarczej, wojskowej, kulturalnej. W tym samym roku komunistyczny rząd w Wientianie podejmuje decyzję o bombardowaniu baz partyzantów (złożonych głównie z dążących do utworzenia własnego państwa członków plemienia Meo (Hmong) wspieranych w czasie wojny indochińskiej przez CIA) - podczas których, według niepotwierdzonych źródeł, miało dojść do użycia broni chemicznej i bakteriologicznej. Jednocześnie począwszy od 1975 nasila się eksodus ludności cywilnej Laosu, uciekającej przez granicę głównie do Tajlandii - ocenia się iż podczas ucieczek komunistyczne wojsko i policja zabiły na granicy do 45000 ludzi, spośród ogólnej liczby 300000 uchodźców (10 % ogólnej liczby ludności Laosu, w tym 30 % Meo) w których skład wchodziła także liczna grupa najbardziej wykształconej część społeczeństwa (ok. 90 % inżynierów, techników, intelektualistów i wyższych urzędników państwowych). Całkowitą ilość zabitych (cywilów i wojskowych)w konfliktach toczonych w latach 1962-1973 szacuje się na 200 do 300000 ludzi.
Sytuację kraju pogarszał bardzo niski poziom rozwoju, wstrzymanie pomocy USA oraz powstania mniejszości narodowej z plemiona Meo. Od 1986 roku po rezygnacji prezydenta Souphauvonga rządy w państwie przejął były dowódca oddziałów wojskowych Pathet Lao premier Kaisone Phomvihane. Rozpoczęto przywracanie mechanizmów rynkowych w gospodarce, znormalizowano stosunki z ChRL i Tajlandią. W ideologii państwowej wprowadzono odwołania do Buddyzmu. Rozluźniono stosunki z Wietnamem - w 1988 wycofano z Laosu ostatnich 50000 żołnierzy wietnamskich. W 1991 w więzieniach i "obozach reedukacyjnych" znajdowało się nadal 55000 obywateli Laosu (w tym 45 000 z plemienia Meo). W 1992 roku po śmierci prezydenta Phomvihane rządy przejął prezydent Khamtai Siphandon, liberalizując gospodarkę i otwierając zamkniętą do tej pory granicę z Tajlandią - do kraju powróciło jednak tylko kilka tysięcy uchodźców.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
