|
| Język | Stolica | Ustrój | Początki państwa |
| hiszpański |
Madryt |
monarchia konstytucyjna |
III wiek |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 504,782 km2 |
44,4 mln |
euro (EUR) |
Marcha Real |
Hiszpania, Królestwo Hiszpanii (hiszp. Reino de Espana, gal. Reino de Espana, kat. Regne d'Espanya, arag. Reino d'Espana, bask. Espainiako Erresuma, okc. Regne d'Espanha, ast. Reinu d'Espana - to największe z trzech państw położonych na Półwyspie Iberyjskim. Na zachodzie Hiszpania graniczy z Portugalią, na południu z należącym do Wielkiej Brytanii Gibraltarem, oraz przez Ceutę i Melillę z Marokiem. Na północy, przez Pireneje, kraj graniczy z Francją i Andorą. W skład Hiszpanii wchodzą także Baleary na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim i liczne niezamieszkane wyspy po śródziemnomorskiej stronie Cieśniny Gibraltarskiej, zwane plazas de soberanía, takie jak Chafaryny, Alborán czy Perejil. Do Hiszpanii, do Katalonii należy także otoczone przez terytorium francuskie miasteczko Llívia.
Ustrój polityczny: Hiszpania jest dziedziczną monarchią konstytucyjną. Królem jest Jan Karol z dynastii Burbonów. Wstąpił na tron w 1975 roku po śmierci generała Francisco Franco. Król, mimo iż cieszy się ogromnym autorytetem w społeczeństwie (nawet wśród komunistów), czego dowodem było uśmierzenie próby zamachu stanu 23 lutego 1981, nie ma w swych rękach żadnej realnej władzy. Mianuje on szefa rządu, który zawsze wywodzi się ze zwycięskiego ugrupowania. W wyjątkowych sytuacjach może wygłaszać orędzia do narodu. Jest również najwyższym dowódcą wojska.
Premierem Hiszpanii jest od 2004 socjalista José Luis Rodríguez Zapatero.
Geografia: Hiszpania jest podzielona na 17 wspólnot autonomicznych (Comunidades Autónomas), które cieszą się dużą autonomią (głównie w kwestiach szkolnictwa, podatków, itd.) oraz dwa miasta autonomiczne (Ciudad Autónoma).
Klimat Hiszpanii jest zróżnicowany, od chłodnego i deszczowego na północnym zachodzie, po gorący i suchy na równinach Andaluzji. Latem na całym obszarze kraju z wyjątkiem północnego wybrzeża, jest gorąco i słonecznie.
Przez pozostałą część roku pogoda jest bardziej zmienna, ale wszystkie miesiące są słoneczne.
Gospodarka: Do lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia Hiszpania była jednym z najuboższych krajów Europy. Masowy napływ turystów spowodował wielki wzrost inwestycji i napływ kapitału zagranicznego, który wzmógł się jeszcze po przystąpieniu do Unii Europejskiej.
Hiszpania była przez ostatnie pół wieku jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy. W 2001 r. PKB wyniósł 662 mld euro, czyli 16,5 tys. euro na mieszkańca. Hiszpania uporała się w ostatnich latach ze zmorą, jaką była znaczna inflacja (od r. 1990 spadła z ponad 9% do ok.2,5-3% obecnie) i masowym bezrobociem (obecnie ponad 11% wobec 21,6% w 1978 r.).
Hiszpania jest znaczącym uczestnikiem handlu zagranicznego, wielkie banki mają swe siedziby gł. w Madrycie, Bilbao, Barcelonie i Walencji.
Najważniejszą gałęzią gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł, zgrupowany w kilku wielkich okręgach. Hiszpania jest ważnym producentem samochodów osobowych i ciężarowych (Barcelona i Lleida, Walencja, Madryt, Valladolid, A Coruna). Kilka wielkich koncernów ulokowało tutaj swoje zakłady (VW, grupa PSA, Ford). Produkcja samochodów osobowych wyniosła ponad 1,9 mln sztuk (2000). W Walencji, Bilbao, Barcelonie, Kadyksie oraz A Coruni są duże stocznie. Rozwinięty jest przem. metalurgiczny (huty w Oviedo, Gijon, El Ferrol de Caudillo koło Bilbao i in.), w Asturii kopalnie węgla. Różnorodny przem. elektrotechn. (sprzęt gosp. domowego, komputery, półprzewodniki) rozwinął się w większych miastach (np. Barcelona, Madryt, Sewilla, Malaga). Dzięki importowi paliw płynnych oraz znacznym zasobom energii wodnej Hiszpania produkuje ok. 185 TWh energii elektrycznej (4,612 kWh na mieszkańca). Wielkim atutem jest rozwinięty przemysł włókienniczy, a nade wszystko rolno-spożywczy (prod. cukiernicza, wina - ponad 34 mln hl (czwarte miejsce w świecie - konserw rybnych itp.) rozrzucony po całym kraju.
W rolnictwie dominującą rolę odgrywa hodowla bydła, trzody i drobiu na rozległych pastwiskach Kastylii, Asturii czy Estremadury), a także uprawa winorośli, zbóż, oliwek oraz owoców cytrusowych. Lasy (głównie w regionach górskich) dostarczają drewna i owoców leśnych.
Historia: Począwszy od IX wieku p.n.e. Półwysep Iberyjski był terenem ekspansji licznych ludów i państw (Celtów, Fenicjan, Greków czy też Kartagińczyków). W II wieku p.n.e. na półwyspie pojawili się Rzymianie. W V wieku na tereny obecnej Hiszpanii wdarli się Wizygoci i stworzyli tam własne królestwo. W roku 711 z północnej Afryki na Półwysep Iberyjski przedostały się wojska arabskie pod wodzą Tarika, które błyskawicznie podbiły prawie cały półwysep.
Niewielkie królestwa chrześcijańskie na północy rozpoczęły rekonkwistę, która zaowocowała ostatecznym wyparciem Maurów w 1492. Z drobnych państw chrześcijańskich z czasem wyłoniły się dwa silne królestwa: Kastylia i Aragonia. Rozkwit i ekspansja powstałej z połączenia obu tych państw Hiszpanii były przede wszystkim związane z podbojami kolonialnymi w Ameryce i zdobyciem wielkich bogactw. Dzięki mocarstwowej polityce, kraj stał się supermocarstwem w Europie Zachodniej. Stracił on jednak tę pozycję dzięki osłabieniu, upadkowi gospodarczemu i wyniszczającym (przegrywanym) wojnom z Francją Ludwika XIV. Problemy z następstwem tronu w XVIII wieku doprowadziły do wojny o sukcesję hiszpańską, która w znacznym stopniu osłabiła państwo.
Około 1825 wielkie imperium hiszpańskie przestało praktycznie istnieć. Spowodowane to było zbyt długim złym zarządzaniem nimi, niesprawiedliwym ładem społecznym i, przede wszystkim, inwazją Napoleona, który rozprzestrzenił idee wolnościowe w Ameryce.
Hiszpania na krótko dostała się pod wpływy Francji. Wkrótce powróciła dynastia Burbonów i stopniowo kraj stawał się biednym prowincjonalnym królestwem.
Na początku XX wieku Hiszpanią rządziło kilku dyktatorów - częste niepokoje społeczne skompromitowały monarchię i w 1931 proklamowano republikę.
W latach 1936-1939 kraj ogarnęła wojna domowa. W jej wyniku władzę w kraju przejęli nacjonaliści pod wodzą generała Francisco Franco.
Po śmierci Franco w 1975, władzę przejął wyznaczony przez niego na następcę książę Jan Karol z dynastii Burbonów. Przywrócono monarchię (formalnie istniała już od lat 40-tych, a Franco pełnił funkcję regenta), a król wprowadził w kraju demokratyczne reformy. W 1982 Hiszpania wstąpiła do NATO, a w 1986 stała się członkiem Unii Europejskiej.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
