|
| Język | Stolica | Ustrój | Początki państwa |
| francuski |
Paryż |
republika |
X wiek |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 547,026 km2 |
60,66 mln |
euro (EUR) |
La Marseillaise |
Francja (fran. France, wym. [fras]), Republika Francuska (République française, wym. [Repyblik fransez]) - to państwo, którego część metropolitarna znajduje się w Europie Zachodniej, posiadające także zamorskie terytoria na innych kontynentach. Francja metropolitarna rozciąga się od Morza Śródziemnego na południu do kanału La Manche i Morza Północnego na północy, oraz od Renu na wschodzie do Zatoki Biskajskiej na zachodzie. Francuzi często nazywają swój kraj l'Hexagone (sześciokąt) - pochodzi to od kształtu Francji metropolitarnej.
Francja graniczy z Belgią, Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią, Włochami, Monako, Andorą i Hiszpanią. Terytoria zamorskie graniczą również z Brazylią, Surinamem i Antylami Holenderskimi. Kraj jest także połączony z Wielką Brytanią przez tunel pod kanałem La Manche.
Republika Francuska jest unitarnym państwem demokratycznym, w którym ważną rolę odgrywa prezydent. Jest również szóstym najlepiej rozwiniętym krajem świata i jedenastym w rankingu warunków życia. Najważniejsze ideały Francji zawarte są w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela i w występującym na drukach urzędowych i monetach haśle rewolucji francuskiej "liberté, égalité, fraternité" ("wolność, równość, braterstwo"). Kraj jest w gronie założycieli Unii Europejskiej. Ma największą powierzchnię spośród państw wspólnoty. Francja jest także członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, wchodzi także w skład Frankofonii, G8 oraz Unii Łacińskiej. Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo veta. Francja jest również popularnym celem podróży turystycznych, a około 75 milionów odwiedzających każdego roku daje jej pod tym względem 1. miejsce na świecie.
Nazwa "Francja" pochodzi od germańskiego plemienia Franków, które zajmowało region po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. W otaczającym Paryż regionie Île-de-France powstało państwo francuskie.
Ustrój polityczny: opiera się na konstytucji Francji, która głosi, że państwo francuskie jest niepodzielną, laicką (fr. laicité), demokratyczną oraz socjalną republiką, zgodnie ze zdaniem: La France est une République indivisible, laique, démocratique et sociale. Władza wykonawcza we Francji sprawują dwie instytucje: prezydent Republiki oraz premier. Francuski system prawny opiera się na prawie stanowionym, jednak wyroki sądów mają znaczenie w interpretacji niektórych przepisów. Sądownictwo jest podzielone na powszechne oraz administracyjne. Francja jest państwem silnie scentralizowanym. Cały kraj jest podzielony na departamenty (fr. département), odpowiadające polskim powiatom. W każdym z nich władzę za ramienia rządu sprawuje prefekt. Jednak w roku 1982 Francja rozpoczęła proces decentralizacji. Część uprawnień administracyjnych oraz nadzór nad pewnym wycinkiem spraw podatkowych przekazano politykom lokalnym. W marcu 1986 roku pierwszy raz odbyły się bezpośrednie wybory do lokalnych rad regionalnych. Proces decentralizacji trwa do dnia dzisiejszego, jednak urzędy centralne zachowały jak dotąd sporą władzę.
Geografia: Całkowita granica lądowa: 2892,4 km, w tym z (Francją metropolitalną): Andorą - 56,6 km, Belgią - 620 km, Hiszpanią - 623 km, Luksemburgiem - 73 km, Monako - 4,4 km, Niemcami - 451 km, Szwajcarią - 573 km, Włochami - 488 km oraz (departamentami zamorskimi): Brazylia - 673 km, Surinam - 510 km, Antyle Holenderskie - 10,2 km.
• Długość wybrzeża: 3427 km.
• Najwyższy punkt: Mont Blanc 4808 m n.p.m.
• Najniższy punkt: delta Rodanu 2 m p.p.m.
• Większe miasta: Paryż, Marsylia, Lyon, Tuluza, Bordeaux, Strasburg, Lille, Nicea.
• Język urzędowy: francuski. Inne języki w użyciu: bretoński, prowansalski, baskijski, korsykański, flamandzki.
Podział administracyjny: Francja, jej część metropolitalna dzieli się na 22 regiony, 96 departamentów oraz około 36300 gmin. Ponadto wyróżnia się departamenty i terytoria zamorskie oraz zamorskie zbiorowości terytorialne. Regiony administracyjne Francji: Alzacja, Akwitania, Burgundia, Bretania, Centralny, Dolna Normandia, Franche-Comté, Górna Normandia, Île-de-France, Korsyka, Kraj Loary, Langwedocja-Roussillon, Limousin, Lotaryngia, Midi-Pyrénées, Nord-Pas-de-Calais, Owernia, Pikardia, Poitou-Charentes, Prowansja-Alpy-Wybrzeże Lazurowe, Rodan-Alpy, Szampania-Ardeny.
Obecny podział na departamenty został wprowadzony w 1789 roku - podczas rewolucji francuskiej. Stworzono wówczas departamenty jako jednostki terytorialne na tyle małe, aby było możliwe w ciągu jednego dnia dotarcie na koniu z najdalszego krańca departamentu do siedziby władz departamentu, załatwienie sprawy w administracji i powrót do miejsca zamieszkania. Podział na departamenty został skonstruowany w oderwaniu od wcześniej istniejącego podziału na prowincje również po to, aby zniszczyć poprzednie struktury władzy.
Po II wojnie światowej okazało się, że departamenty są zbyt słabe gospodarczo i wymuszają nadmierną centralizację władzy publicznej. Dlatego w latach 70. XX wieku stworzono dodatkowy szczebel administracji tzw. regions des programmes, składające się z kilku departamentów. Ich zadaniem była koordynacja polityki regionalnej. Na początku lat 80. XX wieku rozpoczęto proces decentralizacji administracji publicznej i między innymi w 1982 roku powołano samorząd terytorialny na szczeblu regionów oraz departamentów wyposażony w szerokie kompetencje.
Gminy są jednostkami stopnia podstawowego. Większość gmin wywodzi się jeszcze z czasów rzymskich, nieliczne gminy powstały później, niż w Średniowieczu. Istnieje ok. 36 300 gmin, ich ilość ulega nieznacznym wahaniom w ciągu wielu lat. Typowa francuska gmina jest mała, ok. 22 500 gmin liczy co najwyżej 500 mieszkańców, a ok. 200 gmin ma ok. 100 mieszkańców. Zdarzają się także gminy mniejsze. Z drugiej strony w związku z przyznaniem wszystkim miastom takiego samego statusu w strukturze terytorialnej państwa 40 gmin liczy ponad 100 000 mieszkańców. Dopiero ustawa z 1971 r. nadała szczególny status trzem największym miastom: Paryżowi, Marsylii i Lyonowi. Miasta te są podzielone na dzielnice.
Demografia: Ludność Francji liczy 60,66 mln. W 1996 w miastach zamieszkiwało 73% ludności. Społeczeństwo tworzą w ogromnej większości Francuzi (87% ogółu). Do znaczących mniejszości narodowych i etnicznych zalicza się: Arabów (3%), Niemców (2%), Bretończyków (1%). Dominują wyznawcy katolicyzmu (77% społeczeństwa), poza którymi jedyną większą wspólnotę religijną tworzą muzułmanie (3%). Znaczny odsetek ludności kraju (15%) stanowią ateiści. Zjawisko analfabetyzmu praktycznie nie istnieje. Przeciętna długość życia mężczyzn to 78 lat, a kobiet 82 lata.
Historia: Granice współczesnej Francji pokrywają się mniej więcej z granicami starożytnej Galii, która była zamieszkana przez celtyckich Galów. Galowie zostali podbici przez Rzymian w I wieku p.n.e. Ostatecznie Galowie przejęli kulturę oraz mowę najeźdźców. Podobnie było z chrześcijaństwem, które zostało przyjęte na tych terenach w II wieku n.e. i III wieku n.e.
W IV wieku n.e. germańskie plemiona, głównie Frankowie (od których to pochodzi starożytna nazwa "Francie"), przekroczyły Ren i zajęły Galię. Współczesna nazwa "France" pochodzi od nazwy feudalnych dóbr królów Francji z dynastii Kapetyngów wokół Paryża. Jako samodzielne państwo Francja istnieje od 843 wraz z podziałem imperium karolińskiego na części wschodnią, centralną i zachodnią. Zachodnia część w przybliżeniu odpowiadała terytorium współczesnej Francji.
Potomkowie Karola Wielkiego rządzili we Francji aż do 987 roku, kiedy to Hugo Kapet został koronowany na króla Francji. Jego potomkowie z dynastii Kapetyngów, Walezjuszów oraz Burbonów stopniowo zjednoczyli kraj w wyniku serii wojen oraz dynastycznego dziedziczenia tronu. Szczyt rozwoju monarchia francuska osiągnęła w XVII wieku pod rządami Ludwika XIV. W tym czasie Francja miała ogromny wpływ na europejską politykę, ekonomię i kulturę, stając się wówczas najludniejszym krajem w Europie.
W między czasie Burbonowie zajęli miejsce Habsburgów w Hiszpanii - wojny hiszpańskiej.
Francja była monarchią do 1792 roku kiedy to dzięki rewolucji francuskiej została utworzona I Republika Francuska. Napoleon Bonaparte przejął kontrolę w republice w 1799 czyniąc się I konsulem. W wyniku kilku wojen jego armie podbiły wiele krajów, ustanawiając w nich władców wywodzących się z rodziny Bonapartego. W następstwie upadku Napoleona w 1815 we Francji zostaje przywrócona monarchia. W 1830 w wyniku tzw. rewolucji lipcowej powstaje konstytucyjna Monarchia Lipcowa, zastąpiona w 1848 przez II Republikę. Krótki okres tej formy rządów zakończył się w 1852, kiedy to Ludwik Napoleon ogłosił powstanie II cesarstwa. Ludwik Napoleon (Napoleon III) został obalony w wyniku wojny francusko-pruskiej w 1870 i zastąpiony przez III republikę.
Ostateczne zwycięstwo Francji w I wojnie światowej i II wojnie światowej po początkowych niepowodzeniach oraz zajęciu i okupowaniu części kraju przez wojska niemieckie nie uchroniły Francji przed upadkiem. Bardzo niekorzystnie odbiło się to również na francuskiej ekonomii, liczebności populacji oraz w efekcie przyczyniło się do straty pozycji państwa dominującego w Europie. IV Republika została ustanowiona po II wojnie światowej, aby ostatecznie w 1958 ulec przekształceniu w obecną na wpół-prezydencką V Republikę. We Francji szczególne znaczenie posiadały i posiadają loże masońskie, zwłaszcza Wielki Wschód Francji. Jego członkami było wielu czołowych polityków. Te loże przyczyniły się także do erozji znaczenia Kościoła katolickiego.
W ostatnich dekadach francusko-niemieckie pojednanie i współpraca miało kluczowe znaczenie dla politycznej i ekonomicznej integracji w Europie, włącznie z wprowadzeniem Euro w styczniu 1999. Francja jest na czele państw europejskich starających się wykorzystać zalety wynikające z wprowadzenia unii monetarnej w ten sposób, by tworzyć bardziej zintegrowane i sprawne systemy obrony i bezpieczeństwa. Jednocześnie Francuzi oponują przeciw federacyjnej formule Unii Europejskiej. Odrzucili także ratyfikację Europejskiej Konstytucji w maju 2005.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
