|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| czeski |
Praga |
republika |
1 stycznia 1993 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 78,866 km2 |
10,26 mln |
korona czeska (CZK) |
Kde domov muj |
Republika Czeska, Czechy - państwo w Europie Środkowej, bez dostępu do morza. Od 1918 do 1939 i od 1945 do 1993 wchodziło w skład Czechosłowacji. Od 2004 Republika Czeska należy do Unii Europejskiej. Dzisiejsza Republika Czeska składa się z trzech historycznych części, którymi są Czechy właściwe (cz. Čechy), Morawy (cz. Morava) i Śląsk Czeski (cz. České Slezsko). W 1920 przyłączono również niewielkie skrawki Dolnej Austrii (České Velenice - dawne północne przedmieścia austriackiego Gmünd oraz okolice - tzw. Vitorazsko - oraz tzw. Valticko). Godło państwowe Republiki zawiera czeskiego lwa i dwa orły - morawskiego i śląskiego.
Ustrój polityczny: Republika Czeska jest demokracją parlamentarną. Organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament. Niższa izba parlamentu - Izba Deputowanych (Poslanecká sněmovna) składa się z 200 parlamentarzystów wybieranych na czteroletnią kadencję. W skład izby wyższej - Senatu (Senát) wchodzi 81 senatorów wybieranych na okres 6 lat. Jedna trzecia senatorów jest wybierana co 2 lata.
Na czele państwa stoi prezydent, który jest wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Reprezentuje on państwo na arenie międzynarodowej. Prezydent ma prawo powoływać i odwoływać premiera oraz członków rządu, rozwiązać Izbę Deputowanych, powoływać sędziów oraz powoływać członków Czeskiego Banku Narodowego (Česká národní banka).
Organem wykonawczym jest Rząd (Vláda). Nowo powołany rząd musi przedstawić swój program przed Izbą Deputowanych oraz uzyskać wotum zaufania.
Partie polityczne mające reprezentację w parlamencie krajowym i Parlamencie Europejskim: Czeska Partia Socjaldemokratyczna (Česká strana sociálně demokratická, ČSSD), Europejscy Demokraci (Evropstí demokraté, ED), Komunistyczna Partia Czech i Moraw (Komunistická strana Čech a Moravy, KSČM), Unia Chrześcijańskich Demokratów - Czechosłowacka Partia Ludowa ( Křestanska a demokratická unie - Československá Strana Lidová, KDU-ČSL), Obywatelska Partia Demokratyczna (Občanská demokratická strana, ODS), Unia kandydatów niezależnych (Sdruzení nezávislých kandidátů, SNK), Unia Wolności - Unia Demokratyczna (Unie svobody - Demokratická unie, US-DEU).
Geografia: Republika Czeska jest państwem w środkowej Europie, bez dostępu do morza. Graniczy od zachodu z Niemcami, od południa z Austrią, od wschodu ze Słowacją i od północy z Polską. Większość terytorium Republiki Czeskiej zajmują tereny wyżynno-górskie Masywu Czeskiego. Jest on otoczony z trzech stron górami: Sudetami (Śnieżka 1602 m n.p.m.), Rudawami (Klinovec 1244 m n.p.m.), Lasem Czeskim (1042 m n.p.m.), Lasem Bawarskim oraz Szumawą. Środkowa część Masywu Czeskiego jest zapadliskiem z doliną Łaby, zaś na południu znajdują się kotliny Trzebońska i Budziejowicka. Od Karpat Masyw Czeski oddzielony jest na wschodzie morawsko-śląskim pasem obniżeń.
W Republice Czeskiej panuje klimat umiarkowany ciepły, ze średnią temperaturą w styczniu -1° do -3°C, a w lipcu 18-19°C. Średnia roczna suma opadów to 500-700 mm. Na terenach górskich panuje klimat ostry ze średnią temperaturą roczną ok. 4° C i opadami rzędu 1200 mm.
Gospodarka: Gospodarka Czech jest uważana za jedną z najstabilniejszych spośród wszystkich państw postkomunistycznych. Od chwili podziału Czechosłowacji, w kraju wdrożono szereg reform gospodarczych i strukturalnych, wprowadzono program naprawy finansów państwa oraz przeprowadzono prywatyzację i restrukturyzację przedsiębiorstw państwowych. W połowie 1999 roku doszło do recesji w gospodarce, która w następnych latach powoli ustępowała ożywieniu gospodarczemu, związanemu głównie ze wzrostem eksportu do Niemiec i innych krajów Unii Europejskiej. W tym okresie znacząco wzrosła również ilość inwestycji krajowych i zagranicznych. Wprowadzone reformy doprowadziły do rozwoju gospodarki, stabilizacji cen oraz spadku bezrobocia. Podobnie jak pozostałe państwa ubiegające się o członkostwo w Unii Europejskiej, Czechy musiały przystosować swoje prawo do jej zaleceń, co dodatkowo ustabilizowało rozwój gospodarczy.
Z PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca 9475 USD Republika Czeska osiąga poziom 2/3 PKB w wiodących krajach UE i może równać się z krajami takimi jak Portugalia, Grecja czy Słowenia.
Działania mające na celu dokończenie prywatyzacji sektora bankowego, telekomunikacyjnego i energetycznego ma przynieść dalsze zwiększenie inwestycji zagranicznych, co przy restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw i usprawnieniu sektora bankowego może doprowadzić do dalszego wzrostu gospodarczego.
Demografia: Odnotowuje się ujemny przyrost naturalny: -0,08% (od 2003). Wydłuża się średnia długość życia, która wynosi 75 lat (od 2003).
Skład etniczny ludności Republiki Czeskiej to: Czesi (90,4%) i Morawianie (3,7%), Słowacy (ok. 3%), poza tym Romowie, Polacy, Niemcy, Ukraińcy, Węgrzy.
Większość ludności deklaruje agnostycyzm (59%), przynależność do danej denominacji religijnej deklaruje odpowiednio: katolicyzm (ok. 27%), protestantyzm (ok. 1,5%), husytyzm (1%), prawosławie (0,2%), judaizm (0,01%) i inne. Deklaracje wyznaniowe Czechów nie pokrywają się jednak z praktykami religijnymi. Wg kościelnych statystyk w nabożeństwach regularnie uczestniczy około 5% obywateli. W pozostałych wyznaniach bywa podobnie.
Jedynym krajem Czech, gdzie ludzie wierzący stanowią większość jest Kraj zliński. Największy odsetek ludności wierzącej mają wśród miast Třinec i Uherský Brod.
Ciekawostką jest, że najbardziej religijną grupą narodowościową w Czechach są Polacy - przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego zadeklarowało 79,1% czeskich Polaków. Aż 18,1% czeskich Polaków stanowią ewangelicy augsburskiego wyznania.
Historia: Pierwsze ślady osadnictwa (plemiona celtyckie) pochodzą z epoki brązu. Około roku 400 p.n.e. na terytorium dzisiejszych Czech przybyło z terenów dzisiejszych Niemiec plemię Bojów (od których pochodzi łacińska nazwa kraju Bohemia). Około 100 roku p.n.e. obszar dzisiejszych czech podbiło plemię Markomanów, które skutecznie przeciwstawiało sie wojskom rzymskim. W VI wieku pojawiły się pierwsze plemiona słowiańskie.
Pod koniec IX wieku Czechy zostały zjednoczone przez Przemyślidów. Według legendy księzniczka Libusza poślubiła rolnika imieniem Przemysł, dając poczatek dynastii. Jako stolice obrali Pragę, w roku 973 zostalo załozone biskupstwo praskie. W roku 1019 książę Brzetysław I zjednoczył Czechy i Morawy. Pierwszym królem Czech, dzięki poparciu cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Henryka IV został Wratysław II w roku 1085. Wtedy tez Czechy weszły w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Podczas panowania Przemysła Ottokara I (1197-1230) miał miejsce napływ niemieckich osadników, rozwój miast, handlu i przemysłu. Dzięki zwiększonym dochodom Ottokar rozszerzył swoje panowanie na obszar od Śląska poprzez Austria po Słowenię. Doprowadziło to do konfliktu z Habsburgami, Ottokar zginął w bitwie na Morawskim Polu. Jego syn Wacław II podbił częśc ziem polskich i koronę Polski, jednakze jego syn Wacław III został zamordowany w drodze do Polski na koronacje, w wyniku czego główna linia dynastii wygasła.
Nastąpił okres destabilizacji państwa i konfliktów z Świętym Cesarstwem Rzymskim, zażegnane dopiero małżeństwem córki Wacława II Czeskiego, Elżbiety z Janem Luksemburskim, synem cesarza Henryka VII. Jego syn i następca Karol IV został wybrany na cesarza (1355) i walnie przyczynił sie do rozkwitu Pragi. Praga, będąc stolica cesarstwa, stała się kulturalnym i intelektualnym centrum cesarstwa. Rozpoczeto budowę Katedry św. Wita i mostu Karola. W roku 1348 zostało zaprojektowane Nowe Miasto, po dziś dzień pozostające przykładem nowoczesnej urbanistyki. Karol założył równiez Uniwersytet w Pradze, pierwszy w Europie Środkowej.
Królestwo Czech odgrywało znaczącą rolę w regionie do czasu husyckich wojen religijnych w XV wieku oraz wojny trzydziestoletniej w XVII wieku, które znacznie osłabiły państwo. W późniejszym okresie dostało się w strefę wpływów Habsburgów i weszło w skład Austro-Węgier.
Po upadku monarchii austro-węgierskiej w roku 1918 powstało państwo Czechów i Słowaków - Czechosłowacja. W 1938 roku na mocy układu monachijskiego zaanektowane zostały tereny Sudetenlandu, a Słowacja zyskała większą autonomię, wtedy państwo nazywało się Czecho-Słowacją. W roku 1939 Czechy dostały się pod okupację Trzeciej Rzeszy, a Słowacja stała się marionetkowym państwem pod jej kontrolą.
Po II wojnie światowej odrodzona Czechosłowacja dostała się w strefę wpływów Związku Radzieckiego. W 1968 roku wojska Układu Warszawskiego dokonały inwazji Czechosłowacji i zakończyły wysiłki mające zliberalizować system komunistyczny ("Socjalizm z ludzką twarzą") podczas praskiej wiosny. W roku 1989 Czechosłowacja odzyskała wolność i zmieniła ustrój podczas "aksamitnej rewolucji". 1 stycznia 1993 państwo to w sposób pokojowy podzielone zostało na dwa niezależne i suwerenne państwa Czechy i Słowację.
Republika Czeska wstąpiła do NATO w 1999 roku, a do Unii Europejskiej została przyjęta w roku 2004.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
