|
| Język | Stolica | Ustrój | Niepodległość |
| białoruski, rosyjski |
Mińsk |
republika |
25 sierpnia 1991 |
| Powierzchnia | Ludność | Jednostka monetarna | Hymn |
| 207,600 km2 |
10,30 mln |
rubel białoruski (BYR) |
My, Białorusini |
Białoruś - państwo w Europie Wschodniej, ogłosiło niepodległość w 1991 roku.
Ustrój polityczny: Władzy Łukaszenki i jego zwolenników przeciwstawiają się organizacje opozycyjne. Wśród organizacji opozycyjnych najsilniej działa Białoruski Front Ludowy. Poza tym jako opozycyjne wobec rządów Łukaszenki, to Żubr, Charter97, Zjednoczona Partia Obywatelska, Białoruska Socjaldemokratyczna Partia (Hromada). Organizacje opozycyjne głównie domagają się respektowania praw człowieka, wolności słowa oraz możliwości używania w życiu publicznym języka białoruskiego.
Geografia: Białoruś graniczy od zachodu z Polską i Litwą, od południa z Ukrainą, od wschodu z Rosją i z Łotwą od północy. Bez dostępu do morza.
• Całkowita granica lądowa: 2 969 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami: Łotwa 143 km, Litwa 462 km, Polska 399 km, Rosja 990 km, Ukraina 975 km
• Najwyższy punkt: Góra Dzierżyńskiego (Święta Góra) 346 m n.p.m
• Najniższy punkt: Niemen 90 m n.p.m
• Największe miasta: Mińsk (stolica), Grodno, Witebsk, Homel, Bobrujsk, Brześć nad Bugiem, Baranowicze, Borysów, Mohylew.
Gospodarka: Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 60,4% powierzchni kraju, użytki zielone, głównie urodzajne pastwiska - 14%, grunty orne 31%. Uprawia się: zboża (żyto, owies, jęczmień, pszenica, gryka), konopie, tytoń, chmiel, len, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny pastewne, owoce (jabłonie), warzywa. Wskutek wybuchu elektrowni jądrowej w Czarnobylu na Ukrainie w 1986 znaczne obszary rolne w południowo-wschodniej części kraju zostały silnie skażone i nie są wykorzystywane rolniczo. Rozwinięta hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu oraz zwierząt futerkowych i pszczelarstwo. Rozwinięte leśnictwo. Rozwinięty przemysł: elektromaszynowy (produkcja obrabiarek), środków transportu (produkcja samochodów ciężarowych, ciągników, rowerów), chemiczny (produkcja nawozów potasowych, włókien syntetycznych), petrochemiczny (rafinerie ropy naftowej), elektroniczny (telewizory, radioodbiorniki), włókienniczy (lniarski, wełniany), spożywczy (mięsny, mleczarski), drzewny (produkcja mebli), papierniczy, materiałów budowlanych, szklarski (słynna w świecie produkcja kryształów i porcelany), skórzany. Liczne zakłady rzemieślnicze (garncarskie, wikliniarskie). Eksploatacja węgla kamiennego, ropy naftowej, fosforytów, soli kamiennej i potasowej, rud metali, torfu, łupków bitumicznych oraz surowców budowlanych (wapieni, margli, gliny, piasków). Energia elektryczna (31,4 Twh, w 1995, co daje 3045 kWh na 1 mieszkańca) produkowana jest głównie w elektrowniach cieplnych: Berezowskiej (640 MW), Łukomskiej, Smolewickiej. Liczne elektrownie opalane torfem. Komunikacja dobrze rozwinięta, największą rolę odgrywa transport kolejowy (5,5 tys. km linii kolejowej), gł. linia kolejowa Baranowicze-Mińsk-Orsza, fragment magistrali Berlin-Warszawa-Moskwa, oraz samochodowy (52 tys. dróg w tym 36,5 tys. asfaltowych). Liczne żeglowne rzeki oraz kanał rzeczny Dniepr-Bug. Międzynarodowy port lotniczy w Mińsku. Rozwinięty transport rurociągowy (2906 km) przesyłający ropę naftową i gaz ziemny m.in. do Polski, Niemiec, Czech i Słowacji. Przemysł jest rozwinięty lecz bardzo kosztowny ze względu na przestarzałość technologiczną w większości po radziecką.
Historia: Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenach Białorusi sto tysięcy lat temu. W IX wieku powstały księstwa wschodniosłowiańskie m.in. połockie, turowskie, pińskie i smoleńskie. W X wieku rozpoczęła się chrystianizacja Słowian wschodnich, zakończona dopiero w XV-XVI wieku. Ludność wschodniowsłowiańska mówiąca jezykiem rusińskim stanowiła większość w Wielkim Księstwie Litewskim. Na państwo Witolda składała się Ruś Biała i Czarna, jak również Zaleska. Trzeba dodać, że język starobiałoruski był w okresie panowania Giedyminowiców językiem państwowym, zanim wyparty został przez język polski (oficjalnie w 1696 roku)
W konsekwencji rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów tereny białoruskie przeszły pod władanie Rosji. Tłumiono wówczas wszelkie oznaki niezależności Białorusinów - zaczynając od języka, poprzez likwidację unii brzeskiej na terenach wcielonych do Cesarstwa aż po odbieranie majątków szlachcie białoruskiej. Białorusini wzięli udział w polskich powstaniach: listopadowym i styczniowym. Główni działacze polityczni tacy jak Konstanty Kalinowski (brus. Kastuś Kalinouski) i Sierakowski opowiadali się za wskrzeszeniem unii polsko-litewskiej z autonomią Białorusi w jej ramach. Za działalność patriotyczną spotykały ich represje ze strony carów (m.in. Kastuś Kalinowski został powieszony w 1864).
Koniec XIX wieku i początek XX to okres, w którym kształtuje się elita kulturalna i polityczna rozpowszechniająca ideę narodu białoruskiego. W roku 1902 Wacław Iwanowski powołuje Białoruską Partię Rewolucyjną, a rok później bracia Iwan i Anton Łuckiewiczowie powołują Białoruską Rewolucyjną Hromadę. Pierwsza legalna gazeta białoruska pod nazwą Nasza Dola wychodzi 1 września 1906 i jest nieoficjalnym pismem BSH.
25 marca 1918 Białoruś w wyniku pokoju w Brześciu i porozumienia z państwami centralnymi po raz pierwszy w historii (na krótko) ogłosiła niezależność - powstała wówczas tzw. Białoruska Republika Ludowa).
27 lutego 1919 powołana została Litewsko-Białoruska Republika Rad.
Na mocy pokoju ryskiego tereny Białorusi podzielone zostały między Polskę a Rosję. Głównym ośrodkiem kulturalnym inteligencji białoruskiej stało się Wilno oraz w niewielkim stopniu Białystok.
Po sowieckiej stronie kordonu utworzono Białoruską Republikę Radziecką (BSRR) ograniczoną terytorialnie do Mińska i okolic. W wyniku agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1939 do Białoruskiej SRR przyłączono wschodnią część Mazowsza, Podlasie, Grodno i Polesie. W latach 1941-44 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie.
Dla zwiększenia siły ZSRR w ONZ (oficjalnie w uznaniu zasług Białorusinów w czasie II wojny światowej) przyznano BSRR miejsce w ONZ, obok USRR.
26 kwietnia 1986 w wyniku wybuchu jednego z reaktorów jądrowych w elektrowni w Czarnobylu poważnie skażona została znaczna część Białorusi.
Deklaracja suwerenności została uchwalona przez Radę Najwyższą 27 lipca 1990, lecz pełna niepodległość Republiki Białoruś nastąpiła po rozwiązaniu ZSRR, gdy w grudniu 1991 w białoruskiej rezydencji rządowej Wiskuli podpisano tzw. układ białowieski.
System polityczny Białorusi po 1994 przerodził się w republikę prezydencką, z wyraźnymi cechami państwa autorytarnego. Prezydentem niezmiennie pozostaje Aleksander Łukaszenko, który oskarżany jest przez społeczność międzynarodową o łamanie praw człowieka.
Kultura: Kultura białoruska nie może się swobodnie rozwijać w granicach kraju. Prezydent skutecznie dusi w zarodku wszelkie ogniska wolnomyślicieli, w których rozwinąć może się działalność opozycyjna m.in. zamknięto Uniwersytet Humanistyczny oraz inne szkoły gdzie językiem wykładowym był białoruski.
Media są w większości upaństwowione i propagują kulturę "poprawną politycznie". To w Polsce najprężniej działają organizacje pronarodowe. W Białymstoku znajduje się rozgłośnia radiowa, która nadaje audycje dostępne na Białorusi. Nieopodal (w Gródku) co roku z inicjatywy BAS-u na uroczysku Boryk odbywa się Festiwal Muzyki Młodej Białorusi "Basowiszcza", gdzie młodzi muzycy wprost ze sceny mają możliwość wykrzyczenia gniewu i haseł nawoływujących do walki z reżimem.
Legendą muzyki białoruskiej jest NRM (dobrze znany także w Polsce-liczne koncerty, współpraca z Pidżamą Porno), równie dużą popularnościa cieszą się takie zespoły jak: Indiga, Ściana, BN, Zero-85, Krama, Żyhimont Vaza, Ulis, IQ 48, Neuro Dubel i inni.
Artykuł z Wikipedii, opublikowany na licencji GNU FDL.
Link do oryginalnej wersji/Autorzy hasła.
|
Menu
